İletişim Adresi

   
  ORHAN YILDIZ
  Anadolu Beylikleri Sayfa 3
 


ANADOLU  BEYLİKLERİ  Sayfa - 3

Karaisaoğulları

Karasıoğullan,Osmanlılar'ın ilk ilhak ettikleri Türkmen Beyliği'dir. Karasıoğulları,Dânişmendoğulları hânedânındandır. Karası Bey'in babası Kalem Şâh Bey, onunkiYağdı Bey, onunki 1250 sıralarında ölen Nizâmeddin Suhrâb Bey, onunki MuzaffereddinMahmud Bey, onunki Melik Yağıbasan, onunki Melik Gazi, onunki de Melik DânişmendGazi'dir. Dânişmendoğulları, devletlerini kaybettikten sonra, Bizans sınırında uçbeyi olmuşlardı. Karası Bey'le babası Kalem Şâh Bey, bu suretle KuzeybatıAnadolu'da birçok yerleri Bizans'tan fethetmişler ve kesin şekildeTürkleştirmişlerdir. Karası Bey, Balıkesir ve Bergama fâtihidir. Balıkesir,devletin merkezi olmuştur.

1303 sıralarından 1345'ekadar takriben 42 yıl devam eden bu Türkmen prensliği, 1303-1308 arasında Selçukluuç beyi olmuş, 1308-1335 arasında İlhanlılar'a, 1335-1345 arasında daOsmanoğulları'na yani Orhan Gazi'ye tabî bulunmuştur.

Önceleri Güney Marmara'yaerişemiyen Karasıoğulları, zamanla kuzeye doğru ilerlemişler, Bizans'ı tamamenGüney Marmara'dan atmışlardır. Bu suretle bugünki Balıkesir vilâyetine, Çanakkalevilâyetinin Asya topraklarına (Bozcaada hariç), Bergama, Dikili, Soma kazalarınahâkim olmuşlardır. Bu topraklar, 24.000 km2 eder.

Karası Bey'den sonra torunuDemir Han Bey, hükümdar olmuştur. İkisinin arasında, Karası Bey'in oğlu ve DemirHan Bey'in babası olması lâzım gelen Aclân Bey vardır. 1335'te Osmanlı nüfuzunagiren Demir Han Bey, 1345'te bütün beyliğin Osmanlılar'a katılması üzerine Bursa'yagelmiş, 1347'de orada ölmüştür. Oğlu Cüce Han Bey'le beraber Bursa'da Deveciler'degömülüdür.

Karası Bey'in diğeroğulları Yahsı Han Bey'le 1325 sıralarında Orhan Gazi'nin hizmetine girip 1345'teKarasıoğulları tarafından öldürülen Dursun Bey'dir.Yahşı Han Bey, babasınınölümü üzerine Bergama beyi olmuştur. 1344'e kadar takriben 19 yıl Bergama'dakalmıştır. 1341 ve 1342'de iki kere Çanakkale Boğazı'nı geçip Geliboluyarımadasına çıkmışsa da, başarı kazanamamıştır. Maamafih, bu seferler,Osmanoğlu Süleyman Paşa'ya yol göstermiştir. Esasen bu bölgeleri çok iyi tanıyanKarası kumandanları, Velîahd Şehzâde Süleyman Paşa'nın hizmetine girmişlerdir.

Yahşı Bey'in oğlu olduğusanılan Süleyman Bey de 1343'te Karasıoğulları'nın 3. Gelibolu seferiniyapmıştır. 1345'te Osmanlılar'ın Çanakkale beyi olan Süleyman Bey, 1361'e doğruyani Orhan Bey'in son zamanında ölmüştür. Bizans generali Vatatzes'in kızı ileevliydi. Oğlu Mustafa Bey, Mustafa Bey'in oğullan Kutlug Melik ve İsa Beyler,Kutlug-Melik Bey'in oğlu Mustafa Bey, İsa Bey'in kızı da Hundî Hatun'dur.

Karamanoğulları Beyliği 

Türkçe'den başka dilinkonuşulmasını yasaklayan Karamanoğulları, Osmanoğulları'nın en büyük rakibiidi.Anadolu'da yaklaşık 230 yıl hüküm süren bu beylik, Türkmen beyliklerininOsmanoğulları'dan sonra en önemlisi, en kudretlisidir. Merkezi Karaman (o zamanki adıLarende) olan geniş bir bölgede, güçlü bir devlet olarak hüküm sürmüş ve BüyükSelçuklu Devleti'nin halefi, Anadolu'nun hakimi olmak için Osmanlılarla mücadeleetmişlerdi. "Karaman Tacı" bir prenslik değil, bir krallıksayılmıştır.

Konya'yı yani TürkiyeHâkanlığı'nın sabık başkentini ellerinde tutan Karamanoğulları, Selçuklular'ınhalefi olarak kendilerini takdim eylemişlerse de, Osmanoğulları'nın jeopolitikvaziyetinden, gazalarının yarattığı prestijden ve hükümdarlarının emsalsizdehâsından mütevellit bulunan rekabet ve üstünlüğü karşısında, bu iddialarıhayalden öteye gidememiştir. Anadolu Birliği'ni yapmak ve Türkiye Hâkanlığı'nıyeniden inşa etmek istiyen Osmanoğulları'na en büyük güçlük çıkartanlar,Karamanoğulları'dır. Osmanlılar'ın şevket ve azametini zedelemek, mümkünse yıkmakiçin, Avrupa Hıristiyan devletleri ile bile ittifak akdetmişlerdir.

Karaman Türkmen Beyliği,1250 yıllarından 1487'ye kadar takriben 237 yıl sürmüştür. Fakat son yıllar,mutlak Osmanlı hâkimiyeti altında geçmiş ve Karamanoğulları, İçel'de küçük birtoprak parçası ile iktifa eylemişlerdir. Karamanoğulları, 1308'e kadar TürkiyeHâkanlığı'nın bir parçasını meydana getirmişler ve Selçukoğulları'na tabîolmuşlardır. Hattâ Selçukoğulları'nı İlhanlı boyunduruğundan kurtarmak içinmillî ihtilâller çıkarmışlar ve Memlûk Türkleri tarafından desteklenmişlerdir.Karamanoğulları'nın Orta Anadolu'da prestijleri bu yüzden İlhanlı tahakkümündenbıkan Türk halk tabakaları arasında çok artmıştır.

1335'e kadarKaramanoğulları, mecbur oldukça İlhanlılar'a tabî olmuşlar, fakat bu tâbiiyetbağını koparmak için her türlü fırsatı kullanmışlardır. Bu tarihten sonraistiklâl kazanmışlarsa da, Memlûk tesiri ülkeden eksik olmamıştır. Karamanlılar,Memlûkler'in hâkimiyet sahasına doğru yayılma temayülleri gösterdikleri için,arada çatışmalar olmuştur. 1399'dan 28 temmuz 1402 ye kadar 3 yıl Karaman Beyliği,Osmanlı İmparatorluğu'na katılmış, Ankara felâketinden sonra Timur tarafından,eskisinden daha genişçe olarak diriltilmiştir. 1399'a takaddüm eden senelerde deKaramanlılar, Osmanlı nüfuz sahasına girmişler, hattâ onu metbû tanımışlardır.1417'de Memlûkler'i metbû tanımışlar, fakat az sonra tekrar Osmanlılar'ı metbûtanımaya mecbur olmuşlardır. Bununla beraber her fırsatta Osmanlılar'a başkaldırmaktan geri durmamışlardır.

1250 yıllarından 1256yıllarına kadar takriben 6 yıl Ereğli, 1256 yıllarından 1261'e kadar takriben 5 yılErmenek, Beylik başkenti olmuştur. Sonra başkent o zaman daha çok "Lârende"denen Karaman şehrine nakledilmiş, sonuna kadar bu şehirde kalmakla beraber Konya,zaman zaman, ülkenin en büyük şehri olmak haysiyetiyle taht şehri de olmuş ve bazıbeyler burada oturmuşlardır.Karamanoğulları, Oğuzlar'ın Kaçar boyu beylerinden olanAhmed Sâdeddin Bey'in oğlu Nûre Sûfî Bey'den inmişlerdir. Nûre Sûfî Bey, EretnaBey'in halası ile evli idi.

2,5 asırlık tarihleriboyunca Karaman toprakları büyüyüp küçülmüştür. Önceleri asıl İçel'e yaniGöksu'nun batısında kalan topraklara, Manavgat Çayı'nın doğusunda kalan topraklarlaAlâiye'ye, Ermenek, Hadım, Bozkır, Karaman, Ereğli taraflarına hâkim olmuşlardır.Zaman zaman Konya'ya girmişlerse de, Selçukoğulları namına hareket etmiş,hükümdarlık iddia etmemişlerdir. Anadolu'da İlhanlı hâkimiyeti kalktıktan sonraKonya'yı, Ankara'ya kadar ele geçirmişlerdir. 1417'de Tarsus'u Memlûkler'ebırakmışlar, 1433'te Beyşehri'ni Osmanlılar'dan almışlar, 1437'de Kayseri'yiOsmanlılar'a vermişler, fakat Develikarahisar sonuna kadar Karamanlılarda kalmış,1465'te Osmanlılar tarafından Akşehir, Beyşehir ve Ilgın'dan daçıkarılmışlardır.

En geniş şekliyle Karamanbeyliği, bugünkü Türkiye'nin şu vilâyet ve kazalarına yayılmıştır: Konya,Niğde, Kayseri, Ankara, Nevşehir, İçel, Kırşehir vilâyetlerinin tamamı, Antalyavilâyetinin doğu yarısı. Ankara'daki Ahi Cumhuriyeti, Karaman nüfuz ve tâbiiyetindebulunmuştur. Karamanlılar, batıya doğru Antalya, İsparta, Afyon sahalarında zamanzaman yukarıda gösterilen sınırları da aşmışlardır. Yukarıda gösterilentopraklar, 146.000 km2 tutmaktadır. Bu topraklarda o zamanlar 2 milyon nüfus olduğunutahmin edebiliriz. 1360'a doğru olan sınırlârıyla Karaman beyliği, 100.000 km2kadardı.

l. Mehmed Bey'in TürkçeyiTürkiye'nin Tek Resmî Lisanı Olarak İlânı (13 mayıs 1277)
Karamanoğlu I. Mehmed Bey, Selçuklu Hanedanı namına Konya'da:
"Bugünden sonra divanda, dergâhta, bârgâhta,mecliste ve meydanda Türkçe'den başka dil kullanılmaması" hakkındakimühim fermanını neşretmiştir. Bu suretle resmî devlet işlerinde kullanılan Arabçave bilhassa Farsça'nın hâkimiyetine büyük bir darbe vurulmuştur. Osmanoğulları,Türkçe'nin mutlak hâkimiyetini XVI. asırda temin eylemişlerdir. Mehmed Bey'infermanı, Türk kültür tarihinin mühim hâdiselerindendir. Bugün "DilBayramı" olarak her yıl 13 Mayısta Karaman'da Türkiye ölçüsündekutlanmaktadır.

Lâdik (Denizli) Beyliği veya İnançoğulları 

İnançoğulları,Germiyanoğulları hânedânındandır. Fakat İnanç Bey'le babasının hangi Germiyanbeyinin oğlu veya kardeşi olduğunu şimdilik bilmiyoruz. Bunlar o zaman"Lâdik" denen Denizli başkent olmak üzere Denizli bölgesinde hükümsürmüşlerdir. Topraklan 8.000 km2yi geçmemiştir. 1276'dan 1368'e kadar 92 yıl devametmişlerdir.

Önce Selçuklu valisi,sonra 1335'e kadar İlhanlılar'a tabî olan Germiyanoğulları'na tabî olmuşlardır."Denizli Beyleri" de denen İnançoğulları'nın ilki Ali Bey, TürkiyeHâkanlığı'nın Denizli valisi idi. Oğlu İnanç Bey ve diğer oğlu Toğan Paşa, onumakamında istihlâf etmişlerdir. Toğan Paşa'dan sonra oğlu Arslan Bey ve bunun oğluİshak Bey, tahta çıkmışlardır.

Moğol istilâsı önündenAnadolu'ya kaçan ve yerleşen Türkmenler arasında en kuvvetlilerini Denizli (Lâdik),Honas ve Dalaman bölgesinde bulunanlar teşkil etmekteydi. Başlarında uc gazisisıfatlarını taşıyan Mehmed Bey, kardeşi İlyas, damadı Ali Bey gibi beyler vardı.Mehmed 1261'de Sultan II. İzzeddîn Keykâvus'a karşı ayaklanmış ve ertesi yılİlhanlı Sultanı Hûlâgû'ya (1256-1265) bağlı olarak Denizli beyliğinikurmuşlardı (1262).
Daha sonra Mehmed Bey İlhanlılar tarafından mağlûp edilerek yakalandı veöldürüldü. Ona ihanet eden Ali Bey Türkmenlerin başına geçti ve bir süreSelçuklulara tâbi olarak kaldı. Daha sonra Selçuklu Devleti'ne sadakatsizlik gösterdive bu da beyliği kaybetmesine sebep oldu.

Bundan sonra Denizli bölgesininbir süre için Sahip-Ataoğullarının eline geçtiği anlaşılıyor. Bu bakımdanİnanç Bey'in hangi tarihte beyliğin başına geçtiği kesinlikle bilinemiyor. 1314yılında İlhanlı Beylerbeyi Emîr Çoban Anadolu'ya geldiği zaman ona itaat edenlerarasında İnanç Bey de bulunuyordu. Beyliğin sonuncu emîri İshak ise ilmi vebilginleri koruyan bir şahıstı. Lâdik (Denizli) beyliği, Denizli şehrininGermiyanoğullarının eline geçmesi ile son bulmuştur (1368).

Pervâneoğulları

Selçukoğullarına bağlı idi. 1277'de Muineddin Mehmed Bey tarafından kuruldu. Mehmed Bey saray nazırıdemek olan Pervane ünvanı ile anıldığı için beyliğe bu ad verildi.
Sinop ve çevresine hükmediyordu. Selçukoğlu Gazi Bey Sinopu işgal edince bu beyliğeson verildi.

Abaka Han'ın 1277'deMuîneddîn Süleymân'ı öldürmesi üzerine Mehmed Bey istiklâlini ilân etmiş vePervâneoğullları Beyliği'ni kurmuştu. Mehmed Bey Moğollar ile iyi geçinmekte veonların verdiği devlet işlerinde de vazife görmekteydi. Fakat o Moğollara karşı birhareketin hazırlıkları içindeyken hastalanarak öldü (1297). Bundan sonra MuîneddînSüleymân'ın bir torunu Mes'ûd Bey'i Sinop hâkimi olarak görüyoruz.

Mesûd Bey devletininhudutlarını genişleterek Bafra ve Samsun'u ele geçirdi. Sinop'ta bir Ceneviz kolonisibulunuyordu. Bundan istifade ederek Mesûd'u esir alarak Kefe'ye götürdüler. Mesûd Beyçok ağır bir kurtuluş akçası vererek kurtulmağa muvaffak oldu (1298).

Yerine geçen oğluGazî Çelebi donanmasıyla başarılı askerî harekâta girişti. Öteki Trabzon RumDevleti ile anlaşarak 1313 yılında Kırım sahillerine ve Kefe'ye bir sefer yaptı.Kefe yakınında bir Ceneviz donanmasını ağır bir yenilgiye uğrattı.

1319 yılında bu kezTrabzon'a karşı hücuma geçti. Daha sonra Sinop'a girmek isteyen Cenevizliler onunkuvvetleri karşısında perişan oldular (1322). Gazî Çelebi erkek evladı olmadığıiçin son yıllarından Candaroğullarından Süleymân Paşa'nın hâkimiyetinitanımıştı. Ölümünden sonra Pervâneoğulları Beyiği, Candaroğullarıtopraklarına katıldı (1322).



Menteşoğulları

Selçukluların uçbeyliği olarak Menteşe Bey tarafından 1300'de kuruldu. Muğla, Kaş, Fenike, Bozdoğan,Çine, Tavas, Çameli, Acıpayam, ile Aydın ve Denizli illerinin güneyinde hükümsürdü.Menteşeoğulları Beyliği'nin, Eğe Denizi'nde kuvvetli bir donanması vardı.Selçukoğullarına ve İlhanlılara tabi oldu, fakat Osmanlılarla mücadele edemeyerek1424'de bir Osmanlı eyaleti haline geldi.

Menteşe Beyliği'ni denizyoluyla bu havaliye gelen ve içeri doğru girerek sahil ile Denizli arasına yerleşenTürkmenler kurmuşlardı. Muğla vilayeti (Karia) 1261'den sonra sahilden itibarenTürklerin akınlarıyla karşılaştı. Menteşe idaresindeki Türkler 1282'deGüzelhisar ile Sultanhisar'ı zabtetmişlerdi. İlhanlı hüküdarı Geyhütû 1291'deKaraman, Eşref ve Menteşoğullarına karşı bir tedîb seferi düzenlemişti. Dahasonra Türkler Karia'ya tamamen hâkim oldular.

Bu beyliğinemîrlerinden Mes'ûd Bey 1300'de Rodos adasının önemli bir kısmını elde etmişsede, Hospitaliers Şövalyeleri adaya tamamen hâkim olmayı başarmışlardı (1308).Mes'ûd Bey'in adayı geri almak için giriştiği çabalar ise sonuçsuz kaldı.Şücâeddîn Orhan Bey'in 1320 yılından itibaren şövalyelerden Rodos'u almak içingiriştiği mücadelelerde muvaffak olamadı.Venedikliler kendilerine karşı harekâtahazırlanın İbrâhîm Bey'i donanmaları ile tehdit etmişler ve 1352-55 yıllarıarasında Girid Dukası vasıtasıyla yapılan bir anlaşma sonucu silâhsızlaşmayazorlanmışlardı.

İbrâhîm Bey'in 1360yıllarından önce öldüğü tahmin ediliyor. Onun ölümünden sonra üç oğlu dabeyliğin bir parçasında hüküm sürmeye başladılar. Gazî unvanı ile anılan AhmedBey'in Rodos'la Kıbrıs arasında sefer yapan gemilere karşı harekâtı üzerine(1365'de Kıbrıs) donanması Aydın ve Menteşe sahillerini tehdit etmiş, fakatVenediklilerin araya girmesiyle barış yapılmıştı.Daha sonra Sultan YıldırımBayezid, Menteşe sahillerini Balat'a kadar zabtetti. Diğer yerlerde hüküm sürmeğedevam ettiği anlaşılan Ahmed Gazî 793/1391 yılında öldü. Ondan sonra beyliğinbaşına geçen Mehmed Bey, Osmanlıların yeni bir hareketi karşısında, Candaroğluİsfendiyar Bey'in yanına kaçmıştı. Bu suretle Menteşe toprakları Osmanlılartarafından zabtedildi.

Menteşe Bey, ElbistanBey'in oğlu ve Kuru (veya Kara) Bey'in torunudur. Yerine oğlu Mesud Bey geçmiştir.Kızı, Aydın Fâtihi Şaşa Bey'le evlenmiş, diğer oğlu Kirman Bey, Finike beyiolmuştur. Kirman Bey'in oğlu Zevan Bey'dir. Mesud Bey'in yerine oğlu Orhan Beygeçmiştir. Diğer oğlu İbrahim Bey'dir. Orhan Bey'in yerine oğlu İbrahim Bey tahtaoturmuş, kızı, Aydınoğlu Süleyman Şâh Bey'le evlenmiştir. İbrahim Bey'den sonrabüyük oğlu Mehmed Bey hükümdar olmuştur. Bu zat, başkenti Beçin'den Balat'agötürmüştür. Kardeşi Ahmed Bey, Beçin beyi olmuştur. Diğer kardeş de 1370yıllarında ölen Musa Bey'dir. Mehmed Bey, Yıldırım tarafından tahtından mahrumedilmiş, Gazi Ahmed Bey'in ölümü üzerine Beçin de Osmanlı birliğinekatılmıştır.

Ankara muharebesinden sonraMehmed Bey, tekrar hükümdar olmuş, az sonra yerine oğlu İlyas Bey geçmiştir.Kızı, Aydınoğlu II. Umur Bey'le evlenmiştir. Diğer oğlu Gıyâseddin Mahmud Bey,1392 sıralarında ölmüş, kızı Fatma Hatun'dan Umur Paşa ve Sultan Paşa Hatunlaradlarındaki kız torunları olmuştur. İlyas Bey, Çelebi Sultan Mehmed'e tabî olduktansonra ölmüş, yerine oğlu Leys Bey geçmiştir. Diğer çocukları 1420'de ölen FatmaHatun, Hüseyin Paşa Hatun, Sultan Paşa Hatun, 1425 yıllarında ölen Ahmed Bey'dir.Ahmed Bey'in oğlu, 1455 yıllarında ölen İlyas Bey'dir.

1425 yılında veya bir yılönce veya sonra devlet, tamamen Osmanlılar'a geçmiş, Menteşe Sancakbeyliğini teşkileylemiştir.Osmanlı şehzâdeleri arasındaki saltanat kavgalarında Çelebi Mehmedaleyhine yapılan ittifaka girdi. Fakat müttefiklerin Çelebi Mehmed'e yenilmesiüzerine, İlyas Bey onun hâkimiyetini tanımak zonurda kalmıştı (1414). Aynı yıliçinde o tamamıyla Osmanlı hâkimiyetine girerek hâkimiyetini kaybetti. İlyas Bey'inölümünden sonra bir ara iki oğlu beyliğin başına geçmeye muvaffak oldular. SultanII. Murad 1424'de Menteşe Beyliği topraklarını zabtederek bu iki kardeşi yakaladı vehapsetti. Böylece bu beylik sona eriyordu.

Menteşeoğulları memleketlerinicâmi, medrese ve imâret gibi mimârî eserler ile süslemişler ve edebî şahsiyetlerihimâye ederek kendi adlarına bazı eserleri Türkçe'ye çevirtmişlerdi. Kendizamanlarında Milas'da Hacı İlyas Câmii ve Milas Ulu Câmii, Balat (Milet) Ulu Câmiive Peçin'deki Ahmed Gazî medresesi bugüne kadar varlığını korumuştur.

Ramazanoğulları

Dulkadıroğullarıgibi en son teşekkül eden ve eski Kilikya Ermeni krallığının toprakları üzerindeyerleşen bir Türkmen beyliği de Ramazanoğulları'dır. Oğuzlar'ın Yüregir boyubeylerinden Ramazan Bey tarafından kurulan bu devlet, 1383'e kadar Elbistan'ı, sonraorasını Dulkadırlılar'a bırakarak Adana'yı merkez ittihaz eylemiştir. 1352'den1608'e kadar 256 yıl devam etmekle beraber, son 92 yılda hanedan, Osmanlı valilerişekline geçmiştir. Bununla beraber, Anadolu Türkmen hanedanlarının endevamlılarından biri olmuştur. 1516'ya kadar sıkı şekilde Memlûkler'e tabî iken,bu tarihte Osmanlılar'a tabî olmuş, hattâ Osmanlılar'ın alelade bir sancak beyidurumuna düşmüştür. Bu hanedandan da mühim Osmanlı devlet adamları yetişmiştir.

Tükmen Beyliğitevcih edilen Ramazan'ın oğlu I. İbrâhîm Bey, Memlûklular ile yapılan mücadeledeDulkadıroğulları ile Karamanoğullarına yardım etmişti. Karamanoğulları ileittifak yaptığı ileri sürülerek üzerine kuvvet gönderilmiş ve öldürülmüştür.Yerine geçen Şihâbeddîn Ahmed bazan Memlûklulara itaat ederek onlara yardımdabulunmuş, bazan da muhalefete geçmiştir.

1415'de yedi aylıkbir kuşatmadan sonra Tarsus'u Karamanoğullarının elinden aldı. Ayrıca Sis ve Ayasşehirlerine de hâkim olmuştu. Onun ölümünden sonra oğulları arasında tahtmücadeleleri başladı. Bunlardan II. İbrâhîm, beyliğin idaresine hâkim olmayıbaşardı. Karamanoğulları ile birleşerek Memlûkluların eline geçmiş bulunanTarsus'u kuşattılar. Bu hareket üzerine Memlûk Sultanı tarafından azledilerek yerinekardeşi İzzeddîn Hamza Bey tayîn edildi (1418).Daha sonra Ramazanoğulları beyliğiMehmed Bey'e verildi. Mehmed Bey'in zamanından itibaren Ramazanoğulları beyliği eskiönemini kaybetmiştir.

RamazanoğullarındanMahmûd Bey, I. Selim ile Mısır seferine iştirak etmiş ve Ridaniye savaşındaölmüştür (1517). Bu tarihlerde Ramazanoğullarının artık Osmanlıların himayesinegirdiği anlaşılıyor. Mahmûd Bey'in ölümünden sonra Ramazanoğulları BeyliğiPîrî Bey'e tevcih edildi (1517-1568). O idaresi altındaki topraklarda çıkanisyanları süratle bastırmış, bir ara yurdunu bırakarak komşu eyaletlerdebeylerbeyilik yapmıştı. Daha sonra Kanunî Sultan Süleymân tarafından beyliğeiadesi ricasının kabûl edilmesi üzerine beyliğin başına dönmüştü. Son emîrPîr Mansûr'un beylikten çekilmesi ile Adana doğrudan doğruya bir Osmanlı vilayetihaline geldi (1608).

Başlıca Ramazanoğulları Beyleri

Ramazan Bey'in yerinesırasıyla iki oğlu Sârimeddin İbrahim Bey ile Şihâbeddin Ahmed Bey geçmiştir.Diğer oğlu Kara Mehmed Bey, 1383'te ölmüştür. İbrahim Bey, Adana'yı almış,merkez yapmış ve aynı yıl ölmüştür. 2 oğul bırakmıştır. Ahmed Bey, 1410'daKahire'yi ziyaret etmiştir. Yerine sırasıyla oğulları Sârimeddin II. İbrahim,İzzeddin Hamza ve I. Mehmed Beyler geçmiştir (Mehmed Bey'in, Ahmed Bey'in oğlu olduğukat'î değildir). Diğer bir oğlunun da Ali Bey olduğu sanılmaktadır. Kızı, Memlûksultanı Ferec'in başhatunu idi.
II. İbrahim, Karamanoğlu Mehmed Bey'in damadı idi. 1415-1417'de Tarsus beyi olmuş,1418-1426'da yalnız Adana şehrini elinde bulundurmuş, asıl beylik kardeşi Hamza Bey'egeçmiştir. 15 aralık 1427'de Kahire'de öldürülmüştür. Kardeşi Hamza Bey de, I.ve II. ibrahim Beyler gibi öldürülerek ölmüştür.

I. Mehmed Bey'inyerine oğlu olduğu sanılan Eylük Bey, onun öldürülmesinden sonra onun oğlu olduğusanılan Dündar Bey geçmişlerdir. Mehmed Bey'in diğer oğlu İbrahim Bey'in oğluÖmer Bey, Dündar Bey'e halef olmuştur. 1485'te Osmanlılar'a esir düşen Ömer Bey,istanbul'da ölmüştür. Yerine 1480'de Haleb'te öldürülen kardeşi Dâvûd Bey'inoğulları Garseddin Halil ve Mahmud Beyler geçmişlerdir. Mahmud Bey, 1514-1516arasında İstanbul'da yaşamıştır. Yerine geçen Ömer Bey'in oğlu Selim Bey'densonra, Osmanlı sancakbeyi olarak tekrar Adana'ya yollanmıştır. 22 ocak 1517'deRîddânîye meydan muharebesinde, Kahire'de, Osmanlı saflarında Memlûkler'e karşıvuruşurken şehit olmuştur. Hanedan, kardeşi Halil Bey'den yürümüş ve artıkOsmanlı sancakbeyleri olarak hüküm sürmüştür.

RamazanoğullarınBeyliği'nden bilhassa Halîl ve oğlu Pîrî Beyler Adana'da câmi, medrese, han ve hamamolmak üzere birçok mimârî eserler meydana getirmişlerdir. Bu eserlerden Akça Mescit,bir külliye halinde yapılmış olan Ulu Câmii ve Yağ Câmii (Eski Câmii) önemlidir.
Çukurova'nın hac yolu ve aynı zamanda mühim bir ticaret yolu üzerinde bulunması,Ramazanoğulları idaresindeki bu bölgenin iktisâdî bakımdan gelişmesinisağlamıştır.

Sâhib-Ataoğulları

Bu beyliğin kurucusuEbû Bekir oğlu Hüseyin oğlu Sâhib Ata Fahreddin Ali de, 1266'dan 1285'e kadar 19 yılTürkiye vezîri idi. Büyük bir devlet adamı olarak tanınmış, pek çok da hayıreseri bırakmış, ilmi ve güzel san'atları himaye eylemiştir. Sâhib Ata, hayatındaAfyon'u malikâne olarak aldı. O zamana kadar "Kara Hisar" denen şehre onunadına izafeten "Karahisâr-ı Sâhib dendi. Sonra "Afyonkarahisar"olmuştur. Çünkü Anadolu'da başka "Kara Hisar"lar da vardı ki, entanınmışı, Şebinkarahisâr'dır ve eski adı Şarkî Kara Hisar'dır.

Sâhib Ata,oğullarının niyabeti ile Afyon başkent olmak üzere çevrenin beyliğini idare etti.1285 Kasımında Aksaray'da öldü. Oğulları Tâceddin Hüseyin ile Nusreteddin Hasan,1276 Mayıs'ında yani babalarından önce öldürülmüşlerdi. Kızı Melike Hatun'un daadını biliyoruz. Yerine geçen torunu Şemseddin Ahmed Bey, Hasan Bey'in oğludur. AhmedBey, Germiyanoğlu'nun damadı idi. O da öldürülünce yerine oğulları NusreteddinAhmed ve Muzaffereddin Devlet beyler geçtiler. Ahmed Bey, tahttan feragat edipKütahya'ya ana tarafından bağlı bulunduğu Germiyan Sarayı'na gitti. 1308'e kadarTürkiye Hakanlığı'nın bir parçasını teşkil eden beylik, sonuna kadarİlhanlılar'ı metbû tanımıştır. Önce bütün Afyon çevresine hâkimken, gittikçeküçülmüş, şehirle civarından ibaret kalmış, daha fazla Germiyan tesirinedüşmüş, nihayet Germiyan beyliğine katılmıştır. Devlet Bey'in oğulları,Germiyanoğulları zamanında da şehirde nafiz olmuşlardır. Bazı kitaplarda Afyon'a,bu Devlet Bey'e izafeten "Kara-Hisâr-ı Devle" de denilmektedir.

Karamanoğlu Mehmed Bey vedüzmece Selçuklu şehzâdesi Siyavuş'un Konya'ya hâkim olmaları üzerine SâhibAtâoğulları Karahisar'da asker toplayarak onlara karşı harekete geçtiler.Siyavuş veMehmed Bey de Akşehir istikametinde yürüdüler. Tâcddîn Hüseyin ve Nusreddîn Hasanbu mücadelede öldürüldüler (1277). Bundan sonra beyliğin başına Hasan'ın oğluŞemsedîn Mehmed geçti. Onun devrinden itibaren takriben yirmi yıl süreyle Denizlibölgesi Sâhib Atâoğulları ve Germiyanoğulları arasında bir çekişme sahasıolmuştu.
İlhanlı Beylerbeyi Emîr Çoban Anadolu'ya geldiği zaman itaatlerini bildiren Anadolubeylikleri arasında Sâhib Atâoğulları da bulunuyordu (1314). Bu beyliğin başındadaha sonra Şemseddîn Mehmed'in oğlu Nusreteddîn Ahmed'i görüyoruz.

İlhanlıların Anadoluvalisi Timurtaş batı uçlarında gaza yapan Türkmenleri itaat altına almak içinilerlediği sırada Nusreteddîn Ahmed Germiyanoğullarının yanına kaçtı. Daha sonraTimurtaş'ın Mısır'a kaçmak zorunda kalması üzerine (1327) Nusreteddîn Ahmedülkesine döndü ve Germiyanoğullarının hâkimiyetini tanıdı. Onun 1342'den sonraöldüğü tahmin ediliyor. Bu tarihten sonra Sâhib Atâoğullarının topraklarıGermiyanoğulları tarafından ilhak edilmiştir.

Sâhib-Ataoğulları (1265-1333)
1. Sâhib-Ata Fahreddin Ali (1265-XI.1285=20)
2. Şemseddin Ahmed Bey (XI.1285-1287=2)
3. Nusreteddin Ahmed Bey (1287-1327=30)
4. Muzaffereddin Devlet Bey (1327-1333=6)

Saruhanoğulları

Selçukluların uçbeyliği olarak Saruhan Bey tarafından kurulmuştur. Manisa vilayeti ile Menemen,Kemalpaşa ve Foça dolaylarında hüküm sürdü 1410 yılında Osmanlılarakatıldığı bilinmektedir.Bu beyliğin kurucusu Saruhan'ın Hârezmlilerin kumandanıiken Türkiye Selçuklularının hizmetine giren ve aynı adı taşıyan emîrin torunu veAlpağı'nın oğlu olması kuvvetle muhtemeldir.

Saruhanoğulları1300'den 1390 Nisanına kadar önce 90, 28 temmuz 1402'den 1410'a kadar sonra 8 ve toplam98 yıl devam etmiştir. Başkentleri Manisa'dır. 1308'e kadar Selçukoğulları'nın uçbeyi olup, 1335'e kadar İlhanlılar'a tabî bulunmuşlar, sonra müstakil olmuşlardır.Ankara muharebesinden sonra da 8 yıl, Osmanlılar'a tabî olarak yaşamışlardır.Osmanlılar, "Saruhan Tahtı" denen Manisa Sancakbeyliğine, ekseriya velîahdşehzâdeleri yollamışlardır. Beylik, Soma ve Alaşehir dışında hemen bugünkibütün Manisa vilâyeti ile Menemen, Kemalpaşa ve Foça'yı kaplıyordu. Yani Gedizvadisine hâkim olup, Gediz'le beraber dar bir topraktan Ege'ye çıkıyordu. KuzeyindeKarasıoğulları, güneyinde Aydınoğulları vardı. Doğusundaki Germiyanoğulları,ilk zamanlarda Saruhanlılar'ın metbuu idiler. Esasen Saruhan beylerinin ataları,evvelce Germiyanoğulları hizmetinde bulunuyorlardı.

Saruhan önceleriGermiyanoğullarına bağlı bir uç beyi idi. 1313'de Manisa'yı fethetti, daha sonrahudutlarını genişletti. Ayrıca bir donanma meydana getirerek çevreye akınlarabaşladı. Saruhan'a bağlı kuvvetlerin baskısıyla Foça'da yaşayan Rûmlar veLâtinler her yıl 15.000 gümüş dirhem vergi vermekteydiler. Saruhan Bey sahip olduğudonanma ile Ege Denizi'ndeki adalar ve Balkanlara seferler yaptı. Osmanlılara karşıBizans ve Aydınoğulları ile birleşerek Gelibolu'ya gücum ettiler. Daha sonraBizans'taki taht mücadelesine karıştılar. Bu sebeple Saruhan'ın oğlu Süleymân Bey,Aydınoğullarından Umur Bey ile birleşerek Rumeliye geçmiş ve Küçükçekmececivarında ölmüştü (1345).

Saruhan Bey'in yerine oğluFahreddîn İlyâs Bey geçti. Osmanlıların kuvvetlenmesi ve Rumeli'de fetihleryapması, Saruhanlılara gaza yollarını kapatmıştı. İshak Bey zamanındaSaruhanlıların Osmanlılar ile münasebetleri dostane idi. Kosova savaşına yardımcıkuvvet de gönderilmişti. Yıldırım Bayezid tahta geçtiği zaman KaramanoğullarınınOsmanlılara aleyhine meydana getirdiği ittifaka Saruhanoğulları da katılmıştı.Osmanlılar 1390 yılında Manisa'yı almışlar ve bu şehir ile Karasi'yi birleştirerekbey sancağı yapmışlardı. Ankara Savaşı'na (1402) Osmanlılar ile beraber katılanSaruhan askerleri, sonradan Timur'un yanında olan eski beyleri Orhan'ın yanınageçtiler. Savaşı kazanan Timur, Saruhan Beyliği'ni Orhan'a verdi.

Bu suretle tekrar canlananSaruhanoğulları uzun süre yaşayamadı. Osmanlıların fetret devrinde Çelebi Mehmedaleyhine bir ittifaka girdiler. Çelebi Mehmed onları mağlûp ederek, sür'atle Manisaüzerine yürüdü ve beyliğin sonuncu emîri Hızır Şâh'ı yakalatarak öldürttü(1410). Böylece Saruhanoğuları toprakları Osmanlıların hâkimiyetine geçmiş oldu.
Saruhaoğulları hüküm sürdükleri topraklar üzerinde bir çok imar faaliyetlerindebulundular. Bu aile içinde en çok İshak Bey imar faaliyetleri ile göze çarpıyor.Manisa Ulu Câmii ve İlyas Bey Mescidi ona aittir.

Yine Manisa'daki RevakSultan türbesi ve Nif (Kemal Paşa)'deki Emet Câmii de Saruhanlı eserleridir.Saruhanoğullarının sahip oldukları donanmalar sebebiyle iktisadî durumlarıgelişmiş ve batılı devletle, bilhassa Cenevizlilerle ticarî münâsebetlerdebulunmuşlardı.

Tâceddînoğulları

Sâhilde bugünkü Bafra veOrdu arasında, güneyde ise Niksar'a kadar olan saha üzerinde kurulmuş bir Türkbeyliğidir. Bu beylik Emîr Tâceddîn tarafından kurulmuş olup (1348), merkezi Niksaridi.

Tâceddîn Beybaşlanğıçta Amasya emîrine tâbi olmuştu. Kadı Burhâneddîn'e karşı ülkesinibaşarı ile korudu. Trabzon Rûm İmparatoru III. Aleksios hudutları boyunca kuvvetlenenTürk beylikleri karşısında devletinin devamını sağlamak için iki yüzlü birsiyaset takip etmekteydi. O, bu beylikler ile dost geçinmeye, öte yandan da onlarıbirbirine düşürmeğe çalışıyordu.

Tâceddîn, imparatorunkızı ile 1381 yılında evlendi. Bu da kendisini o devrede nüfuz sahibi bir emîrolduğunu gösteriyor.Tâceddîn Bey'in ölümünden (1387) sonra, bu beyliğin işlerineKadı Burhâneddîn'in müdahale ettiği görülür.

Bu beylikten MahmûdBey, Osmanlıların hizmetine girmişti (1398). Ankara Savaşı'ndan (1402) sonra,Hüsâmeddîn Hasan Bey, Timur'un himâyesinde hükümet sürdü. Fakat Hasan Bey dahasonra Osmanlıların Amasya Beyi'nin ülkesini zabtetmek istediğini anlamış ve hâkimolduğu yerleri teslimden başka çare görememişti (1428). Bu suretleTâceddînoğulları Beyliği sona erdi.

İzmir ve Efes Beylikleri (1081-1097)

Anadolu'nun fethisırasında, Malatya dolaylarında faaliyet gösteren Oğuz'un Çavuldur boyundan olduğusanılan Çakan, İstanbul'da uzunca bir müddet kaldıktan sonra 1081'e doğru İzmir'egelerek bir beylik kurmuştur.

Bizans imparatorluğununzayıf noktalarını iyi bilen Çakan, Foça'yı ve civarını aldıktan sonra 40 parçagemiden kurulu kuvvetli bir donanma yaptırarak Ege Denizi'nde Sakız, Midilli, Sisam,Rodos adalarını zapt etti ve Çanakkale'ye doğru ilerledi. Üzerine gönderilen Bizansdonanmalarını birkaç kere mağlûp etti. İstanbul'u ele geçirip İmparator olmakistiyordu.

Kara kuvveti kâfigelmediği için, Balkanlar üzerinden Trakya'ya doğru ilerleyen Peçenek Türkleri ileişbirliği yaptı. Onlar karadan İstanbul'u baskı altına alırken Çakan Bey dedenizden hücuma geçecek ve Bizans başkenti düşürülecekti. Fakat plân başarıyaulaşamadı. Çünkü, İmparator Aleksios Komnenos, Tuna boyundaki Kuman Türkleri'niPeçenekler üzerine saldırtmış ve aralarında cereyan eden, Meriç kıyısındakiLebonium Savaşı (Nisan 1091)'nda Peçenekler ağır mağlûbiyete uğramışlardı.

İzmir Beyi Çakan SelçukluSultanı Kılıç Arslan I. tarafından ortadan kaldırıldı (1097).
Yine bu sıralarda Efes bölgesinde de çok küçük bir Türkmen beyliği dahagörülmektedir ki, başında Tanrıvermiş Bey bulunuyordu.

     ANA SAYFAYA DÖN   

KONUNUN BAŞINA DÖN

 
 
Z i Y A R E T C i - D E F T E R i
orhanyildiz.tr.gg
A N A - S A Y F A Y A - G i T
 
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol