İletişim Adresi

   
  ORHAN YILDIZ
  Irak Turkleri
 


IRAK  TÜRKLERİ

Irak Türkmenleri

Irak Türkmenleri ya da Irak Türkleri, günümüz Irak Devleti'nin kuzey bölgelerinde yaşayan ve genellikle Türkçe kullanan etnik gruptur.

"Türkmen" adı

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti'nden ayrılmış, Irak adı ile kurulan devletin vatandaşları olarak varlıklarını sürdüren Türklere, uzun yıllar "Türkler" diye söz edilmiştir. Mustafa Kemal Harbiye Mektebi öğrencisiyken "Bayat Türkleri" demiştir.

Ancak Lozan Konferansı sıralarında İngiliz heyeti "Türkmenler" olarak ifade etmişlerdir. Buna karşılık olarak Türk delegesi başkanı İsmet İnönü Türkmen ile Türk'ün eşanlamlı oluğu ve Türkiye Türklerin de Türkmen olduklarını savunmuştur.

1923 Lozan ve 1926 Ankara antlaşmalarında "Musul Türkleri" denilmiştir.

1959 yılında Abdülkerim Kasım'ın yönetimi ele geçirdikten sonra Irak'ta yaşayan Türklere "Türkmen" denilmeye başlamıştır.

Tarih

Türkmenler sadece Kafkasya’ya değil, birçok coğrafyaya yayılmışlardır. Afganistan’ın Herat, Lakay, Ak Çah, Ândhui, Devletabad ve Maruçak bölgelerinde Türkmen boyları bulunmaktadır.[9]

Ayrıca J. H. Kramers, "12. yüzyılda Kerkük civarının, başkenti Erbil olan Türk beyliği Begtekinliler'in idaresinde" olduğunu İslam Ansiklopedisi'nde belirtmek suretiyle, bölgedeki Türk varlığının Osmanlı Devleti'nden önceye dayandığını vurgulamaktadır

Ayrıca J. H. Kramers, "12. yüzyılda Kerkük civarının, başkenti Erbil olan Türk beyliği Begtekinliler'in idaresinde" olduğunu İslam Ansiklopedisi'nde belirtmek suretiyle, bölgedeki Türk varlığının Osmanlı Devleti'nden önceye dayandığını vurgulamaktadır.[kaynak belirtilmeli]

İngiliz İşgali ve Türkmenler

I. Dünya Savaşı'nın sonunda, toprakları İngiliz işgaline uğrayan Musul, Kerkük ve Erbil Türkmenlerinin ileri gelenleri, istilacı güçlere karşı mücadele etmek için, hemen harekete geçmişlerdi.

Anadolu toprakları üzerinde yürütülen Milli Mücadele'ye paralel olarak başlayan, bölgedeki hareketler, gücünü yine Anadolu'dan alıyordu. İlk olarak, İngilizlerin, halkı Osmanlı Devleti aleyhine kışkırtmalarını önlemek için, acil biçimde önlemler alınmaya başlandı. İngilizlerin bölgedeki siyasi hakimleri, para vererek elde ettikleri bazı aşiret reislerini yanlarına çekmek için büyük gayret gösteriyorlardı. Buna karşılık, Türklerin ileri gelen liderleri, İngilizlerin bu gayretlerini boşa çıkarmak için, olağanüstü çaba harcıyorlardı. Bunların arasında Erbil Türklerinin çok sevilen ve sayılan din alimi Küçük Molla Efendi (1867-1943)'nin, halkı İngilizlere karşı mücadeleye davet eden ve işgalcilerin propagandalarına karşı uyanık olmağa yönelik konuşma ve sohbetleri, büyük etki yapıyordu.

Nüfus

Irak Türkmenleri, Irak'ın kuzeyinden itibaren Telafer, Musul, Erbil, Altunköprü, Kerkük, Tuzhurmatu, Kifri, Kara Tepe, Hanekin, Mendeli ve Bağdat'ın güney doğusunda bulunan Bedre'ye kadar uzanan bir şerit üzerinde yerleşmektedir.

1958 yılında Bağdat'ta yayınlanan "The Iraqi Revolution 14th July Celebrations Committee" adlı kaynakta ve 1987'de Londra'da Inquiry Dergisi'nde yayınlanan "The Forgotteen Minority: The Turkomans of Iraq" adlı makalede 1957 yılında yapılan sayımda Irak' ta 567.000 Türkmenin yaşadığı belirtilmiştir. Bu kaynaklara göre Irak'ın % 8,94'i Türkmen’dir. Daha sonra Irak'ta yayınlanan resmi kaynaklar ise Türkmenleri % 2 olarak göstermiştir.

Ancak Irak Türkmen Cephesi adlı bir örgütü resmi internet sitesinde ifadesine göre Irak'ta en az 2 milyon Türkmenin yaşadığını iddia etmektedir.

Minority Rights adlı internet sitesine göre salt Urfa şivesini konuşan sayısı 600.000 kadardır.

Irak'ta yaşayan Türler 1920'den itibaren kendilerine karşı uygulanan Kuzey Irak'taki asimilasyon politikalar ve Sünni - Şii mezhep anlaşmazlığı sebeplerinden dolayı siyasi olarak birlik gösterememektedirler.

Diller

Türkmenlerin yoğun olarak yaşadıkları yerlerde Türkçe resmî dildir. Irak Türkçesi konuşma dili olarak Güney Azerice[11] ve Urfa şivesinden oluşmaktadır. [12] resmî yazı ve eğitim dili olarak ise Türkçe kullanmaktadırlar. Türkçe, Kerkük, Telafer gibi kentlerde resmî dildir.

Irak'taki Türk mimari eserleri listesi

Bugünkü Irak Cumhuriyeti sınırları içerisinde bulunan Türk (Atabeylikler, Selçuklular ve Osmanlılar dönemi) mimari eserlerini kapsar. Bölgede 836 tarihinde Samarra'da başlayan ilk Türk yapılaşması aralıksız 1000 yıldan fazla sürmüştür.

Liste yapılmış eserlerinin tamamını değil, derlenebildiği kadarını ifade eder. Farklı isim kullanımları ve eserlerin yeri parantez içerisinde verilmiş; sıralamada herhangi bir öncelik gözetilmemiştir. Listeye ek yaparak Vikipedi`nin gelişimine katkıda bulunabilirsiniz.

1. İmam-ı Azam Ebû Hanife Külliyesi: (Bağdad/Azamiye)

2. Ma’ruf El Kerhi Külliyesi (Bağdad/Eski Halife Mezarlığı/Tren İstasyon yanı)

3. Abdülkadir Geylânî Külliyesi (Bağdad/Bâb-üş-Şeyh Mahallesi)

4. Musa Kâzım Külliyesi (Bağdad/Kâzımiye)

5. Şeyh Ömer Sühreverdî Külliyesi (Bağdad/Bâb-ül Vüstani yanı)

6. Zümrüt Hatun Camii (Bağdad/Mustansıriye Medresesi yanı/Kapalı Çarşı içi)

7. Kumrulu Mescid (Mescid-i Kumriyye) (Bağdat/Kerh Mahallesi/Dicle Kıyısı)

8. Akûli Camii (Bağdad/Şorca/Akûliye Mahallesi)

9. Sultan Ali Camii (Bağdad/Sâhat-ül Hallani/Reşid Cad. üzeri)

10. Murad Paşa (Muradiye) Camii (Bağdad/Meydan Mah./Savunma Bakanlığı karşısı)

11. Saray Camii (Bağdad/Rusafe/Emniyet Genel Müdürlüğü yanı)

12. Ahmediye (Meydan) Camii (Bağdad/Meydan)

13. Haydarhane Camii (Bağdad/Reşid Caddesi)

14. Asafiye Camii (Bağdad/Şüheda Köprüsü, Mustansıriye Medresesi yanı)

15. İmam Ebu Yusuf Camii (Bağdad/Kâzımiye/Musa Kâzım Külliyesi bitişiği)

16. Mustansıriye Medresesi (Bağdad/Şüheda Köprüsü, Asafiye Camii Yanı)

17. Mercan Medresesi (Bağdad/Reşid Caddesi/Rafideyn Bank karşısı)

18. Halife Camii (Suk-ul Gazel) Minaresi (Bağdad/Cumhuriyet Caddesi)

19. Zümrüt Hatun Türbesi (Bağdad/Eski Halife Mezarlığı/Tren İstasyonu Yanı)

20. Bab-ül Vistani (Bağdad/Şeyh Ömer Sühreverdi Külliyesi Yanı)

21. Cevzak-ül Hakanî (Bağdad/Samerra)

22. Bağdad Sarayı ve Kışlası (Bağdad/Saray Mahallesi)

23. Kasr-ül Abbasi (Şarabiye Medresesi) (Bağdad/Savunma Bakanlığı İçi/Dicle Kıyısı)

24. Mercan (Örtme) Han (Bağdad/Bezzazlar Çarşısı İçi/Eski Üçler Pazarı)

25. Cığalazade Hanı (Bağdad/Şorca/Mercan Han Karşısı)

26. Halife Camii (Bağdad/Cumhuriyet Cad./Eski İplikçiler Pazarı)

27. Vezir Küçük Hasan Paşa Camii (Bağdad/Şüheda Köprüsü Yanı/Saray Çarşısı İçi)

28. Haseki Camii (Bağdad/Reşid Cad. ile Nehr Cad. Arası)

29. Özbek Camii (Bağdad/Meydan Mah./Savunma Bakanlığı İçi)

29. Ali Efendi Camii (Bağdad/Bab-ül Muazzam/Cumhuriyet Cad.)

30. Büyük Adile Hatun Camii (Bağdad/Mustansır Caddesi)

31. Numan Paşa (Mahalle) Camii (Bağdad/Emniyet Genel Müdürlüğü Karşısı)

32. Süleyman Paşa Mescidi (Bağdad/Emniyet Genel Müdürlüğü Yanı)

33. Bağdad Kalesi (Bağdad)

34. Azamiye Kalesi (Bağdad/Azamiye)

35. Rusafe Camii (Bağdad)

36. Sultan Melikşah Camii (Bağdad)

37. Terken Hatun Camii (Bağdad)

38. Kale Mescid (Bağdad)

39. İskender Paşa Camii (Bağdad)

40. Şeyh Seraceddin Camii (Bağdad)

41. Kaplan Camii (Bağdad)

42. Baba Gurgur Camii (Bağdad)

43. Şeyh Mehmed Camii (Bağdad)

44. Boşnak Ahmed Paşa Mescidi (Bağdad)

45. İsmail Paşa Mescidi (Bağdad)

46. Vefa Hatun Camii (Bağdad)

47. Hacı Fethi Camii (Bağdad)

48. Kara Pir Camii (Bağdad)

49. Pir Davud Camii (Bağdad)

50. Naciye Hatun Camii (Bağdad)

51. Hasan Bey Mescidi (Bağdad)

52. Hacı Emin Paçacı Camii (Bağdad)

53. Fazl Camii (Bağdad)

54. Aşağı Numaniye Camii (Bağdad)

55. Davud Paşa Mescidi (Bağdad)

56. Esma Hanım Camii (Bağdad)

57. Naime Paçacı Mescidi (Bağdad)

58. Nazende Hatun Mescidi (Bağdad)

59. Münevver Hatun Camii (Bağdad)

60. Ayşe Hatun Camii (Bağdad)

61. Arif Ağa Camii (Bağdad)

62. Kanber Ali Mescidi (Bağdad)

63. Cüneyd-i Bağdadî Camii (Bağdad)

64. Naile Hatun Camii (Bağdad)

65. Şabender Mescidi (Bağdad)

66. Süreyya Hanım Camii (Bağdad)

67. Hızır Bey Camii (Bağdad)

68. Kâhya Camii (Bağdad)

69. Nizamiye Medresesi (Bağdad)

70. Terken Hatun Medresesi (Bağdad)

71. Tac-ül Mülk Medresesi (Bağdad)

72. Tutuşiye Medresesi (Bağdad)

73. Adûdî Medresesi (Şifahanesi) (Bağdad)

74. Sultan Melikşah Medresesi (Bağdad)

75. Mugisiddin Mahmud Medresesi (Bağdad)

76. Gıyasiye Medresesi (Bağdad)

77. Mucureddin Abak Medresesi (Bağdad)

78. Benefşe Hatun Medresesi (Bağdad)

79. Zümrüt Hatun Medresesi (Bağdad)

80. Vefaiye Medresesi (Bağdad)

81. Şarabiye Medresesi (Bağdad)

82. Süleyman Paşa Medresesi (Bağdad)

83. Selçuka Hatun Türbesi (Bağdad)

84. Munis el Muzaffer Konağı (Bağdad)

85. Sebük Tigin Konağı (Bağdad)

86. Tuğrul Bey Sarayı (Bağdad)

87. Emir Sungur Porsuk (Mucureddin Abak) Konağı (Bağdad)

88. Ömer Paşa Konağı (Bağdad)

89. Eyyubi Ahmed Paşa Konağı (Bağdad)

90. Süleyman Paşa Konağı (Bağdad)

91. Kâzım Paşa Konağı (Bağdad)

92. Hüseyin Paşa Konağı (Bağdad)

93. Ahmed Seyyid İsa Konağı (Bağdad)

94. Hadım Ribatı (Bağdad)

95. Benefşe Hatun Ribatı (Bağdad)

96. Selçuka Hatun Ribatı (Bağdad)

97. Zümrüt Hatun Ribatı (Bağdad)

98. Yeni Murat Hanı (Bağdad)

99. Gümrük Hanı (Bağdad)

100. Levend Hanı (Bağdad)

101. Ahmed Ağa Hanı (Bağdad)

102. Hacı Mehmed Hanı (Bağdad)

103. Defterdar Hanı (Bağdad)

104. Keten Hanı (Bağdad)

105. Paçacı Hanı (Bağdad)

106. Erbil Ulu Camii Minaresi (Erbil/Aşağı Erbil)

107. Erbil Kalesi (Erbil)

108. Dakuk Ulu Camii Minaresi (Dakuk/Bağdad-Kerkük Karayolu Üzeri)

109. Altın Köprü (Kerkük/Altunköprü Kasabası)

110. İmam Bakır Türbesi (Kerkük/Dakuk)

111. Nebi Yunus Külliyesi (Musul/Ninova/Tevbe Tepesi)

112. Nebi Circis Külliyesi (Musul/Nebi Circis Cad.)

113. Mücahidî Camii (Musu/Dicle Kıyısı/Bab-üt Top Mahallesi)

114. Emevîye Camii (Musul/Nebi Circis Mahallesi)

115. Şeyh Hizam Camii (Musul/Ninova Caddesi)

116. Şeyh Abdal Camii (Musul/Çarşı içi)

117. Kara Ömer (Ömer-ül Esved) Camii (Musul/Faruk Caddesi/Cevcati Camii yanı)

118. Sultan Üveys Camii (Musul/El Sa’de Mahallesi)

119. Ağalar (Ağavat) Camii (Musul/Eski İç Kale/Ninova Köprüsü başı)

120. Rabia Hatun Camii (Musul/Rabiiyye Mahallesi)

121. Bekir Efendi Camii (Musul/Re’sül Kur Mahallesi)

122. Numan Paşa Camii (Musul/Saraçhane Mahallesi)

123. Kemaliye Medresesi (Musul/Demir Köprü yanı/Dicle kıyısı)

124. Musul Ulu Camii Minaresi (Musul/Nuriye Mahallesi)

125. Kutbeddin Medresesi Minaresi (Musul/Sancar)

126. İmam Abdurrahman (İzzeddin Mesud) Türbesi (Musul/Karasaray’ın 350 m. Güneyi)

127. İmam Yahya Ebul Kasım Türbesi (Musul/Baştabya-Karasaray Arası/ Dicle Kıyısı)

128. İmam Avnüddin (İbn-i Hasan) Türbesi (Musul/Avnüddin Mahallesi)

129. İmam Bahir Türbesi (Musul/Şeyh Fethi Mahallesi/Kilise Tepesi)

130. Şeyh Fethi Türbesi (Musul/Şeyh Fethi Mahallesi)

131. Sitti Zeyneb Türbesi (Musul/Sincar (Eski Sincar))

132. Baştabya (Musul/Karasaray Yakınında/Dicle Kıyısı)

133. Karasaray (Musul/Baştabya Yakını/Dicle Kıyısı)

134. Nebi Şit Külliyesi (Musul/14 Ramazan Sok./Vakıflar Müdürlüğü Yanı)

135. Ulu Camii (Camii Nuri) (Musul/Camii Kebir Mahallesi)

136. Ömeriye Camii (Musul/Bâb-ı Cedid)

137. Cevcati Camii (Musul/Bab-ı Irak Mah./Faruk Caddesi)

138. Paşa Camii (Musul/Saray Çarşısı)

139. Akkapı (Zivani) Camii (Musul/Bab-ül Beyz (Akkapı) Mevkii)

140. Meryem Hatun Camii (Musul/Ninova Caddesi Üzeri/Çarşı İçi)

141. Pencit Ali Türbesi (Musul/Eski Sincar Kapısı)

142. El Han (Bâb-ul Han) (Musul/Sincar Yolu Üzeri)

143. Musul Köprüsü (Musul/Dicle Nehri Üzeri)

144. Musul Kalesi (Musul)

145. Şeyh Mehmed Camii (Musul)

146. Dokundu Camii (Musul)

147. Cemşid Camii (Musul)

148. Mahmudeyn Camii (Musul)

149. Topkapı Camii (Musul)

150. Kale Mescid (Musul)

151. Kale Camii (Musul)

152. Abdullah Bey Camii (Musul)

153. Sabuncu Camii (Musul)

154. Nizamiye Medresesi (Musul)

155. Eski Atabekiye Medresesi (Musul)

156. Zeyniyye Medresesi (Musul)

157. İzziye Medresesi (Musul)

158. Nureddin Arslanşah Medresesi (Musul)

159. Kahiriye Medresesi (Musul)

160. Mücahidi Medresesi (Musul)

161. Bedreddin Lülü Medresesi (Musul)

162. Ümmü Melik Salih Medresesi (Musul)

163. Beldeci Medresesi (Musul)

164. Taha Efendi (Mahdar Başı) Medresesi (Musul)

165. Hizam Medresesi (Musul)

166. Hasan Basri Türbesi (Basra/Zübeyr)

167. Şems Türbesi (Hille)

168. Anah (Ane) Minaresi (Ramadi/Anah (Suriye sınırı yakınında)

169. Halife Camii (Suk-ul Gazel) (Bağdad/Cumhuriyet Caddesi)

170. Erbil Ulu Camii (Erbil/Aşağı Erbil)

171. Dakuk Ulu Camii (Dakuk/Bağdad-Kerkük Karayolu Üzeri)

172. Musul Ulu Camii (Musul/Nuriye Mahallesi)

173. Kutbeddin Medresesi (Musul/Sancar)

     ANA SAYFAYA DÖN   

KONUNUN BAŞINA DÖN

 
 
Z i Y A R E T C i - D E F T E R i
orhanyildiz.tr.gg
A N A - S A Y F A Y A - G i T
 
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol