İletişim Adresi

   
  ORHAN YILDIZ
  Turkmenistan
 


TÜRKMENİSTAN

Türkmenistan Cumhuriyeti, 488.100 km2 (195.000 mil2)yüzölçümü olan uzunluğu batıdan doğuya 1.100 km., kuzeyden güneye 650 km. olanbir İç Asya ülkesidir. Toplam sınır uzunluğu 5.522 km.'dir. Kuzeyinde Kazakistan(Mangğistau, Kızılorda Oblastları) (379 km.) ve Özbekistan (KarakalpakistanCumhuriyeti, Harezm, Nevaiy, Buhara, Semerkand, Kaşkaderya, Surhanderya Vilayetleri)(1.621 km.), batısında Hazar Denizi, güneyinde İran (Mazenderan, Semnan, HorasanVilayetleri) (992 km.), güneydoğusunda Afganistan (Herat, Badgis, Faryab, Gausjan, Belh,Gur vilayetleri) (744 km.) bulunmaktadır.

Türkmenistan topoğrafik olarak daha çukur bir arazi üzerinde bulunmaktadır. Ülketopraklarının „'ü (375.000 km2) çöl ve ülke topraklarının 2/3'ü tek başınaKaraum çölüdür. İran ile arasında sınır oluşturan ve en yüksek noktası 2942m'ye ulaşan Kopet dağları dışında arazi genelde düz olup, denizden yükseklik150-300 m. arasındadır. Türkmenistan arazilerinin önemli bir kısmı Kopetdağlarının kuzeyinde yeralan bir graben (çöküntü alanı) üzerinde bulunmaktadır.Ülke toprakları bu çöküntü alanını dolduran başta Amu Derya (Ceyhun) nehri olmaküzere, birçok küçük derelerin getirdiği alüvyonlar üzerinde oluşmuş gençtopraklardır. Türkmenistan'ın önemli su kaynakları Amu Derya (Ceyhun)(Türkmenistan'da 997,5 km., 620 mil.), Mugan (353,9 km., 220 mil), Tecen (299,9 km.,186,4 mil), Etrek (139,9 km., 87 mil) nehirleri ve suyunu Amu Derya'dan alan Kara-Kumkanalıdır (yaklaşık 1.200 km.).

Türkmenistan'asuptopikal çöl iklimi egemendir. Gece ve gündüz arasında büyük ısı farkıgörülür. Kış ayları kısa ve soğuk, yaz ayları uzun ve sıcaktır. Baharortalarından itibaren ülkede yağış görülmez. Türkmenistan ikliminin genelkarakterini okyanuslara uzaklığı ve etrafının yüksek dağlarla çevrilmiş olmasıbelirlemektedir. Sonuçta meteorolojik hareketlerin hem günlük, hem yıllık büyükdeğişmeler gösterdiği tipik bir karasal iklim özelliği göstermektedir.

Başkenti Aşkabatolan Türkmenistan beş vilayete ayrılmıştır: Ahal, Balkan, Daş Oğuz, Levap, Mari.Önemli şehirleri Aşkabat, Merv, Türkmenbaşı, Daş hovuz Çardcov, Köhne, Ürgençve Keski'dir. Nüfusu 4.483.000 (1995) olan Türkmenistan'da kadın nüfusu erkeknüfusundan fazladır. Nüfusun 2.020.300'ü kentlerde, 2.463.000'i kırsal kesimlerdeyaşamaktadır. Nüfus büyüme oranı %1.97'dir. Nüfusun w'si Türkmenler %9.2'siÖzbek Türkleri, %0.9'u Azerbaycan Türkleri %0.9'u Ermeniler, %0.1' Almanlar, %2.1'sidiğerleridir.
Okuma yazma oranı ˜ olan Türkmenistan'da resim dil Türkmenistan Türkçesi'dir. 10yıl eğitimin zorunlu olduğu Türkmenistan'da 765 ilk-orta okul, 36 teknik okul, 84sanat okulu, 1 üniversite ve buna bağlı 11 fakülte bulunmaktadır. Ayrıca 10araştırma enstitüsü, 11 araştırma istasyonu ve 11 adet Solhoz'dan oluşan ziraîbilimler akademisi mevcuttur.

Tarımsal ürünlerinbaşında pamuk, meyve, sebze ve hububat gelmektedir. Nüfusunun yarıdan fazlasınınköylü olması ve çalışanların B.77'sinin tarımda yer alması Türkmenistan'a birtarım ülkesi görüntüsü vermesine rağmen, ülke topraklarının büyük birkısmının tarıma elverişli olması nedeniyle tarım Amu Derya Nehri boyuncayapılmaktadır. BDT pamuk üretiminin 'si Türkmenistan'da gerçekleştirilmektedir.
Hayvancılıkta kıraç ve step alanlarda koyunculuk önem kazanmış, büyükbaşhayvanlarda sığır yetiştiriciliği ön plana çıkmıştır. Domuz ve kümeshayvanları yetiştiriciliği de hayli fazladır.

Türkmenistan doğalkaynaklar bakımından zengin bir ülkedir. Özellikle petrol ve doğalgaz en önemliyeraltı kaynaklarıdır. Henüz işletilmemiş geniş petrol sahaları bulunmaktadır.Sülfür, krom, kurşun, brom, kömür ve potasyum en önemli doğal kaynaklarıdır.Enerji üretimi açısından zengin olan Türkmenistan'da yıllık üretim 15 milyar kwcivarında olup, @'ını ihraç etmektedir. Doğalgaz rezerv ve üretiminde diğer OrtaAsya Türk devletlerinden en önde gelenidir.
Türkmenistan'da temel sanayi dalları petro-kimya, tekstil, gübre, pencere camı, gıdasanayidir. Çalışabilir nüfus olan 1.600.000 kişinin B.''si tarımda, .8'i sanayidallarında diğerleri hizmet sektöründe kullanılmaktadır. 1990 yılına göreişsizlik oranı -25'tir.

Türkmenistan'ın 1995yılı ihracatı 2.008 milyon dolar olup, ihraç ürünleri, doğalgaz, pamuk, petrolürünleri, elektrik, tekstil, el yapımı halılardır. İthalatı ise 1.472 milyon dolarolup, en çok Türkiye, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Azerbaycan, Özbekistan, İran veAvrupa topluluğu ile yapmaktadır.

Aşkabat

Türkmenistan Cumhuriyeti'nin başkenti olanAşkabad, Hazar Denizi'nin doğusunda bulunan Karakum Çölü'nün güneyinde;Türkmenistan ile İran arasında uzanan Kopetdağ silsilesinin kuzey eteklerinde vesınırdan 30 kilometre içerde yeralır. 19'uncu yüzyıl sonlarına kadar halkın TekeTürkmenlerinin oluşturması sebebiyle Ahal Teke adıyla anılan vahalar bölgesininbeşyüz çadırlı en önemli obası (avul) iken; bölgenin 1881'de Ruslar tarafındanişgalinden sonra, şehir haline getirildi. Ruslar, önce bir kale inşa ederek, burayı,yeni kurdukları Zakarpiskaya eyaletinin başkenti yaptılar.

Dört yıl sonra da, HazarDenizi kıyısındaki Krasnovodsk'u Buhara ve Taşkent'e bağlayacak demiryolu hattınınburadan geçirilmesi üzerine, Aşkabad Rus göçmenlerin akınına uğradı. Kısazamanda önemli bir ticaret ve hafif endüstri merkezi haline geldi. 1917'de kurulanBolşevik yönetim, 1918'de Beyaz Rus ve Türkmenlerden oluşan karşı devrimcilerineline geçti. Fakat kısa bir süre sonra General Kuybiçev kumandasındaki Kızılordubirlikleri şehri geri aldı. Böylece, Aşkabat adı da, ilk Bolşevik yönetiminkurulmasında etkili olan ihtilalci Poltoratsk'ın adıyla değiştirildi.

Şehir 1924'teSovyetlerin yapılaşma hareketi sırasında, yeni kurulan Türkmen Sovyet SosyalistCumhuriyeti'nin başkenti yapıldı ve adı da 1927'de yeniden Aşkabad'a çevrildi.1948'deki büyük depremde tamamen yıkılan Aşkabad, daha geniş bir alana, aynı planagöre; fakat daha alçak binalarla yeniden inşa edildi.

1991'de SovyetlerBirliği'nin dağılması üzerine bağımsızlığını ilan eden TürkmenistanCumhuriyeti'nin başkenti olan Aşkabad, bugün bir ticaret, sanayi, kültür ve sanatkenti durumunda. Cam, motor, karoser, tarım aletleri, pamuklu ve ipekli dokuma, iplik,ayakkabı ve gıda sanayii üzerine çeşitli fabrika ve imalathanelerin bulunduğuAşkabad'da, Maksim Gorki Türkmen Üniversitesi başta olmak üzere, 6 yüksek öğretimkurumu, Türkmen Bilimler Akademisi, Çöl Enstitüsü ve Güney Türkmenistan ArkeolojiEnstitüsü yer almaktadır.

Kültürve sanat kuruluşlarının en önemlileri ise; bölgede yapılan kazılarda bulunmuş eskieserlerin korunduğu Arkeoloji Müzesi, Türkmen etnografyası üzerine büyük değertaşıyan esereler sahip Etnografya Müzesi, Farsça yazmaların bulunduğu biraraştırma kütüphanesi, opera, çeşitli tiyatrolar ve kenti bir sinema sanayii halinegetiren film stüdyolarıdır.1984'te 351 bin olan nüfusun yüzde 30'u Türkmen, yüzde50'si Rus ve geri kalanı da diğer etnik gruplara mensuptu. Fakat 1991'deTürkmenistan'ın bağımsızlığını kazanmasının ardından, Aşkabad'daki Türkmennüfus oranı da hızla artmaya başladı.1962'de yapımı tamamlanan Karakum Kanalı ilesulanan Aşkabad'ın vaha topraklarında pamuk, tahıl, sebze ve üzüm, kavun, karpuzgibi meyveler yetişiyor ve bölgede hayvancılık yapılıyor. En önemli hayvancılıkürünü, karakul kuzusu postu(astragan)dur. Bölgedeki en önemli madenler ise çinko,kurşun, sülfür ve barittir.

Aşkabad'ın 7kilometre batısında, ilk çağ şehirlerinden Nesa, tamamen harabe vaziyettebulunmaktadır. 10 kilometre doğusunda da Asya'nın en eski yerleşim birimlerindenbirine ait kalıntıların ortaya çıkarıldığı Anov Kurganı (höyük)bulunmaktadır. Kuzey-güney yönünde uzayan iki tepeden ibaret Anov Kurganı'nda, 20'nciyüzyıl başlarında yapılan arkeolojik kazılar sonucu, 4 kültür katından oluşanbir medeniyetin izleri tesbit edildi. Orta Asya ve ona bağlı olarak da Batı Çin tarihiiçin büyük önem taşıyan Anov'un ilk kültürü; kerpiç evlerde oturan, ziraatı,hayvan evcilleştirmeyi ve çanak çömlek yapmayı bilen neolitik(yeni taş) devirmedeniyetine, son kültürü ise; demiri tanıyan bir maden devri medeniyetine aittir.

Kronoloji konusunda yapılanson çalışmalar, üçüncü kültürün, M.Ö. 6'ncı binyılın sonları veya 5'incibinyılın başlarına ait olduğunu göstermektedir. Ki, bu durum Orta Asya'da da, ÖnAsya'dakiler kadar eski medeniyetlerin var olduğunu göstermesi bakımından önemlidir.Anov Kurganı'nın yakınında, kitabesinden Ebu'l Kasım Babür (ölümü 1457)tarafından yaptırıldığı anlaşılan bir de cami bulunmaktadır. Cami, 1948depreminde yıkılmıştır.

Türkmenistan Tarihi

İlk kez VIII. yy'da bir Sogut mektubunda geçen, X.yy'dan itibaren genel bir adlandırma olarak yerleşik hayata geçmiş Türkler için,ağırlıklı olarak da Müslüman Oğuz boyları için kullanılmaya başlanılanTürkmen adı bugün dar manada Türkmenistan Cumhuriyeti'nde yaşayan Türkmenler ileIrak, İran, Suriye ve Anadolu'daki Türkmen boylarına mensup olanlar içinkullanılmaktadır.

Bu adın etimolojisiüzerine en tutarlı görüş Kuman, Karaman, Ataman, Kölemen, Köğmen gibi kelimelerdede görülen -man, -men ekinin Türk kelimesine eklenmesiyle oluştuğu görüşüdür.Türkmen Türkçesi Azerbaycan, Türkiye ve Horasan Türkçeleriyle birlikte Türk dilininOğuz Türkçesi grubunu oluşturur.

Safevî Türk hükümdarı Nadir Şah'dan sonra,İranlılar ile Hivelilerin hücumlarına maruz kalan Türkmenler, 1835'den itibaren Mervbölgesine doğru yayılmağa başlamışlardır. Oraz Han'ın başkanlığında TecendDerya kenarında Oraz Kalesi inşa edilmiş, fakat Farslar ve Hivelilerin anibaskınlarıyla karşılaşmışlardır.

Çarlık Rusyası Döneminde Türkmenistan

XIX. yy.'lın ikinci yarısına kadar ÇarlıkRusyası Türkistan ile ticaretini Astrahan merkez olmak üzere iki güzergahtanyapmıştır: 1) Astrahan'dan kalkan ticaret kervanları Aral'ın kuzeyindeki Kazaktopraklarından geçerek Orta asya kentlerine ulaşıyorlardı. Fakat XVIII. yüzyılınbaşlarından itibaren Ruslar tarafından Kazak topraklarının işgali başlayıncaKazakların kervanlara saldırması nedeniyle bu güzergah tehlikeli olmuştur. 2)Astrahan'dan kalkan ticaret kervanları kayıklarla Hazar'ın kuzey kısmını geçerekMangışlak'a ulaşıp, buradan Hive'ye ve oradan da diğer kentlere ulaşıyorlardı.

Çarlık Rusyası, Kafkasya'yı Hazarüstünden Orta Asya'ya ve İran'a bağlayan stratejik, ticari yolun Türkmentopraklarından geçmesi ve bağımsız Türkmenistan'ın diğer TürkistanHanlıkları'nın bağımsızlık isteklerini kamçıladığı düşüncesiyleTürkmenistan'ın egemenlikleri altına alınmasını planlamıştır.

Böylece 1858-1860 yıllarıarasında ordusunu reforme eden Çarlık Rusyası, Orta Asya'yı 1864-1873 yıllarıarasında parça parça işgal etmiştir.İran sınırına ulaşmaya çalışan ÇarlıkRusyası'nın Türkmenistan ve Türkmenlerin ne durumda olduğu hakkındakiçalışmaları Kırım Savaşı'ndan önce 1820 ve 1830'lu yıllardabaşlamıştır.Yüzbaşı Muravyev, Türkmenistan ve Hive'yi 1858'de Kont İgnatiev OrtaAsya'yı gezerek ayrıntılı raporlar vermişlerdir. 1859'da Türkmenistan'a gelenBinbaşı Dandaville'de Kızılsu'nun Çarlık Rusyası'nın Türkmenistan'a girişinisağlayacak askeri ve ticari bir kale olarak kullanılması gerektiği üzerine raporvermiştir.

Çarlık Rusyası hükümetiedindiği raporlar üzerine Kızılsu'nun işgal edilerek bir askeri üs olarakkullanılmasına karar vermiş, Türkmenlere de burasının ticaret merkezi olarakkullanılacağı şeklinde haber verilmesini istemiştir. Rusların asıl gayesi Hazar'ındoğusundaki Kızılsu'ya askeri yığınak yaparak Hokand ve Buhara'dan sonra işgaletmeyi planladıkları Hive'yi ele geçirmekti.Çarlık Rusyası kuvvetleri Kızılsu'yaçıktıktan sonra stratejik bir konumda olan Kopetdağı'na uzanan yoldaki Daş-Avrat veMolla Kara'yı işgal etti. 1871 baharında Yamud Türkmenlerinin önemli yerleşimyerlerinden biri olan Hazar'ın güneydoğu kısıyısındaki Çekişler de AlbayStoletov'un komutasındaki Rus kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir. Albay Stoletovbir müddet sonra Kafkasya'ya çağrılarak yerine sert mizaçlı Albay Markozov tayinedilmiştir. 1871 Eylülü'nde başlatılan bir dizi seferle Kızılsu-Hive arasındakibütün Türkmen köyleri, kaleleri ve önemli yerleşim yerlerinden Gözlü-Ata, Çagil,Kam Şebşen, Uzun Kuyu, Sarıkamış ele geçirilmiştir.

Çarlık Rusyası'nınHokand ve Buhara'yı ele geçirdikten sonra Hazar'ın doğu kıyısından hızla içeribölgelere doğru gösterdikleri ilerleme Türkmen lideri Nur Verdi Han'ın Hive HanıSeyyid Muhammed Rahim ile Hive'de görüşmesine yol açmıştır. Bu görüşmeden sonraHive Hanı Orenburg ve Tiflis'deki Rus karargalarına dostluk mesajlarını içeren birerelçi göndermiştir. Rus yetkililer elçilere Çar'ın kardeşi Grand Duke Michail'inültimatonunu iletmişlerdir: 1) Hive Hanı bir ferman ile Rus Hükümeti ile dostolduğunu ilan edecektir, 2) Bütün Rus rehineler serbest bırakılacaktır, 3)Türkistan Genel Valisi General Kaufman'ın daha önce yazdığı mektuba niçin cevapverilmediği açıklanacak ve özür dilenecektir.

SSCB Döneminde Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Sovyetlere ve onların maşası durumundaki Hive Hanlığı'na karşı ilk ayaklanma Cüneyd Han önderliğinde Yamud Türkmenleritarafından başlatılmış, ancak başarılı olunamamıştır. Cüneyd Hanbağımsızlık mücadelesini 1927 yılında Türkmenistan'ı terk etmek zorundakalmasından sonra 1938 yılında ölümüne kadar Afganistan'da sürdürmüştür.

Türkistan Genel Valiliğiyerine, 30 Nisan 1918 tarihinde Rusya Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC)'ne bağlıTürkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti TÖSSC kurulmuştur. 14 Ekim 1924 tarihindeÖzbek ve Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Türkmen SSC. Hazarkıyılarından Merv bölgesine kadar uzanan Türkmen topraklarını, BuharaCumhuriyeti'nin Türkmenlerin bölgeleri olan Kerki, Çarcev'i, Harezm Cumhuriyeti'ninTürkmenlerin bölgeleri olan Daşhovuz, İlyali, Parsu, Köneurgenç, Mangıt,Ambar-Mamak, Sadavar, Dargan-Ata ve Hoceli'nin bir bölümünü kapsamıştır.

TürkmenSSC.'nin kuruluşundan yaklaşık yedi ay sonra 13 Mayıs 1925 tarihinde TürkmenKomünist Partisi (TKP) kurulmuştur. TKP'nin tamamen Moskova güdümünde olmaması partiliderlerinin milliyetçilik ile suçlanmalarına neden olmuş ve 1937-38 yıllarındaTürkmen Yüksek Sovyeti'nin Başkanı Nedirbay Aykatov, Devlet Başkanı GaygısızAtabay ile birlikte birçok Türkmen aydını sürgüne gönderilmiştir. TürkmenlerinSovyetleşmeye ve Türkmen köylülerinin, göçebelerinin kolhozlarda toplanmaya karşıdirenmelerinin 1948 yılında hala devam ettiği TKP Birinci Sekteteri Batırovtarafından da açıkça ifade edilmiştir. 1950'li yıllarda TKP Birinci Sekreteri SuhanBabayev, Merkez Komitesi Kültür ve İdeoloji Bölümü Başkanı Nurcemal Burdiyeva ilearkadaşları "Burjuva milliyetçiliği yapmak" suçlaması ile partidenatılmışlardır.

Türkmen SSC.'yiSovyetleştirme kılıfı içerisinde Ruslaştırma hareketleri 1960 ve 1970'li yıllardabütün hızıyla devam etmiştir. Bu yıllarda TKP'nin başına Mahammednazar Gapurovgibi Moskova'ya sadık, milliyetçi hareketlere ve aydın çevrelere baskı uygulayanyöneticiler gelmiştir. Türkmenistan'da 1917'de yaklaşık 500 camii bulunurken SSCBdöneminde ülkedeki camiler kapatılmış, sünnet ve cenazelerin kaldırılmasında bileislami tören yapılması yasaklanmıştır.

II. DünyaSavaşı sıralarından itibaren SSCB geneline tamamen egemen olan Rus şövenizmindençekinilmesinden dolayı Türkmenistan SSC'de birçok kentli Türkmen aydın ve bürokratçocuklarına resmi ad olarak bir Rus adı takmak zorunda kalmıştır. Ancak herçocuğun aile ve akraba çevresinde kullanılan Türkmen Türkçesi veya islam kökenliadı da bulunuyordu. Türkmenistan'ın bağımsızlığı sonrası resmi Rus adlar hızlaterk edilmiş ve aile içi kullanılan Türkmen veya islam kökenli adlar resmi adolmuştur. Türkmenistan SSC döneminde Rus şövenizminin etkileri evliliklere deyansımıştı. Türkmen bürokratlar arasında Türkmenistan Komünist Partisi'nde veyaTürkmenistan SSC bürokrasisinde hızlı yükselebilmek, başkent Aşgabat'da beklemedenlojman bulabilmek gibi nedenlerle Slavlarla (Rus, Ukraynalı, Beyazrus, Kossak) evliliğitercih edenler veya çocuklarını evlendirenler azımsanmayacak kadar çoktu.

1985 yılındaM. Gorbaçov'un Açıklık (Glasnost) ve Yeniden Yapılanma (Perestroyka) politikasısonucu SSCB'de düzenin yüksek sesle eleştirilmeye başlanması sonrasında TKP'ninMoskova yönetimini küstürmeden halka daha yumuşak davrandığı görülmüştür. Buyumuşama içinde 1989 yılında Türkmenistan hükümeti aldığı kararla Türkmendilini Rusça ile birlikte cumhuriyetin resmi dili haline getirmiştir. Bu karar TürkmenTürkçesinin devlet dili olması için atılan ilk adım olmasından dolayı büyükönem taşımaktadır.

Türkmenistan'ın bağımsızlık yıllarına damgasını vuracak olan Saparmurat Niyazov(Türkmenbaşı) da Parti içinde 1980-1984 yıllar arasında Aşgabat Kenti KomitesiBirinci Sekreterliği'ne, 1985 yılında Bakanlar Komitesi Başkanlığı'na ve aynıyılın Aralık ayında Türmenistan Komünist Partisi Birinci Sekreterliği'ne, 13 Ocak1990 tarihinde de Türkmenistan SSC'nin Devlet Başkanlığı'na seçilmiştir.

Bağımsızlık Döneminde Türkmenistan Cumhuriyeti

Türkmenistan SSC, 22 Ağustos 1990 tarihindeTürkmenistan Meclisi Türkmenistan Devleti'nin egemenliğini ilan etmiş ve 27 Ekim 1990tarihinde yapılan açık oy esasına dayalı genel seçim ile oyların ˜,3'ünü alanSaparmurat Niyazov Türkmenistan SSC'nin seçimle başa gelen ilk Devlet Başkanıolmuştur. Türkmenistan SSC, 27 Ekim 1991 tarihinde yapılan referandum sonucubağımsızlığını ilan etmiştir.

 

18 Mayıs 1992tarihinde Türkmenistan Meclisi'nin oy birliği ile bağımsız Türkmenistan'ın yeniAnayasası'nın kabul edilmesi nedeniyle, 21 Haziran 1992 tarihinde Devlet Başkanlığıseçimleri yenilenmiş ve Saparmurat Niyazov seçmenlerin ™,5'inin oyunu alarakTürkmenistan'ın Devlet Başkanı olarak tekrar seçilmiştir. Yeni Anayasa Başkanlıksistemini öngörmekte ve Devlet Başkanı, ileride Meclisin onayına sunmak şartıylayasa yapmak hakkına sahiptir.

Devlet BaşkanıYardımcıları, Bakanlar, Hakimler (Belediye Başkanı + Vali), Yüksek Mahkeme BaşkanıDevlet Başkanı tarafından atanmaktadır. Bakanlar Kabinesi'ne başkanlık da yapanDevlet Başkanı, gerekli gördüğü hallerde Meclisi feshetme hakkına sahiptir.

     ANA SAYFAYA DÖN   

KONUNUN BAŞINA DÖN

 
 
Z i Y A R E T C i - D E F T E R i
orhanyildiz.tr.gg
A N A - S A Y F A Y A - G i T
 
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol