Uluğ Muhammed Han 1445tarihli son Rus seferinde Vladimir'e kadar ilerlemiş ve 7 Haziran günü yapılan Suzdalmeydan muharebesinde büyük bir zafer kazanarak Moskova çarı Vasiliy'i esir almıştı.Vasiliy, ileri sürülen bütün barış şartlarını kabul edince serbestbırakılmıştır. Sulh şartlarına göre, harp tazminatından başka, Moskova, AltınOrdu'ya karşı olan mükellefiyetlerini şimdi Kazan'a karşı ifâ edecekti. Sulhşartlarının yerine getirilmesini kontrol etmek üzere gerek Moskova'da ve gerek Rusvilâyet merkezlerinde birçok Kazanlı memur yerleştirilmiştir.

Bu anlaşmanın diğer birmühim maddesi de, Moskova'nın nüfuzu altında bulunan Oka nehri üzerinde kurulanKasım şehri merkez olmak ve civarındaki bölgeyi içine almak üzere "KasımHanlığı"nın kurulması olmuştur. Bu hanlığın kurulması ile Uluğ Muhammed,kendi oğlu Kasım idaresinde Moskova Knezliğinin iç durumunu kontrol altındabulundurmak ve gerektiğinde derhal müdahale etmek imkânına sahip oluyordu. Buradakiaskerî kuvvetlerin masrafı birçok Rus şehirlerinin gelirlerinden karşılanacak,Moskova hazinesinden de her yıl para ödenecekti.

Sulh şartlarını ancaksonradan öğrenen Rus halkı arasında hoşnutsuzluk baş göstermiş, şehirlerdecamilerin yaptırılması da ahaliyi tahrik etmiştir. Kazan devleti ile yapılananlaşmadan 3-4 ay sonra Vasiliy tahtından indirilerek gözlerine mil çekilmiştir.Bunun üzerine, Moskova'daki mevcut durumu muhafaza etmekle görevli Kasım Han, 1447'deVasiliy'i tekrar Moskova tahtına geçirmiş, 1449, 1450 ve 1452'lerde Vasiliy'nin rakibiŞemaka'ya karşı seferler tertip etmiştir.

Kazan Hanı Uluğ Muhammed'inölümünden sonra yerine büyük oğlu Mahmûd (1445-1462), sonra Mahmûd'un oğlu Halil(1462-1467), sonra Halil'in kardeşi İbrahim (1467-1479) geçmiştir. Bu sırada Kazan'dabir sülâle ihtilâfı baş göstermiş ve İbrahim'e karşı, Uluğ Muhammed'in ikincioğlu Kasım Hanı, Kasım'ın namzetliği ileri sürülmüştür. Kazan'ın iç işlerinekarışma imkânı vereceğinden, Moskova da bu hadise ile yakından ilgilenmiştir. Rusyardımcı kuvvetleri tarafından da desteklenen Kasım, İbrahim'e karşı hareketegeçmişse de, başarı kazanamayarak geri çekilmek zorunda kalmıştır.

Kasım Hanlığı'nınkuruluşundaki gayeyi ters bir yöne çeviren Kasım'ın bu hareketi durumu kökündendeğiştirmiştir. Böylece Kasım Hanlığı, Kazan Devleti'nin mühim bir vazifesinigören ileri karakolu olmaktan çıkarak, Moskova'nın, Kazan Hanlığı'nın içişlerine karışmasını sağlayacak siyasî bir âleti haline gelmeye başlamıştır.Kasım Hanları'nın Moskova'da itibarları daha da artmış, aynı zamanda vergilerini dealmakta devam etmişlerdir. Moskova Devleti, Kasım Hanlığı'nın askerî bilgilerindenfaydalandığı gibi, İslâm devletlerine karşı onları siyasî bir perde olarak dakullanmaya çalışmıştır.

Ruslar 1468-1486 yıllarıarasında Altın Ordu üzerine açtıkları seferde, Kasım Hanı olan Dalyan Han daonların safında yer aldı. Dalyan Han 1486'da ölünce, Kırım Hanı Gazi Giray'ınoğlu Nurdevlet, Kasım Hanı oldu. Böylece Kasım Hanlığı bir süre KırımHanlığı'na bağlandı. Fakad Nurdevlet de Rus nüfuzuna girmekten kurtulamadı. Onunölümünden sonra yerine geçen oğlu Satılgan, gerçekten Ruslara satılmıştı(1491).Kasım Hanlığı 1552'den itibaren tamamen Rus nüfuzuna girmişti ama şeklen1861'de kadar devam etti.

Son hanlar zamanında Kasımhanları, Moskova tarafından tayin edilen Rus valiler tarafından kontrol edilmiştir.Seyid-Burhan'ın hırıstiyanlığı kabul ederek Vasiliy adını aldıktan sonra daKasım Hanlığı tahtında bırakılmış olması, bu hanlığın artık Moskova'nındış siyaseti için önemini kaybettiğini göstermektedir. Diğer cihetten müslümanahalinin zorla hıristiyanlaştırılarak Ruslaştırılması siyasetine de hızverilmiş, fakat Fin kavimlerine tatbik edilen bu siyaset, müslümanlar arasındabaşarı kazanamamıştır. Bu yolda gayret gösteren Ryazan Başpiskoposu Mihayil,faaliyetini müslüman ahali arasında da genişletmek isteyince halk isyan etmiş ve1656'da piskopos öldürülmüştür. Seyid-Burhan'ın ölümünden sonra Arslan Han'ınzevcesi Fatıma Sultan-Bike tahta geçmiştir (1679-1681). Mühim bir maksatlakurulmuşken sonraları Türk ülkeleri aleyhine kullanılmış olan Kasım Hanlığı,1681'de Fatıma Sultan-Bike'nin ölümü ile sona ermiştir.

Kasım Hanlığı'nınsınırları üzerine açık bilgi mevcut değildir. İlk zamanlarda oldukça genişsahayı kaplamakla beraber, Moskova'nın kontlolü altına girerek idarî taksimata tabiolduktan sonra, bunun Kasım, Yılatom, Şatsk ve Temnik kazalarını içine aldığıgörülmektedir.

Türkçede Han-Kirman, Kirman,Kirmen, Kermen adları ile de anılan Kasım şehri, Oka nehrinin sol yüksek sahiliyamacında, Oka'ya dökülen iki küçük ırmağın arasında kurulmuştur. Kasım Hantarafından yaptırılan taş cami yıkılarak 1768'de onun yerine 2 katlı başka bircami yapılmıştır. Eski minaresi ise ayakta kalmıştır. Meşhur seyyah Pallas,1768'de ziyaretinde eski sarayın harabelerini görmüştür. Pallas (1768) veVelyaminov-Zernov'un (1863) eserlerinde, bugün de mevcut olan eski binalardan büyükHanlar türbesi ile Avgan türbesi üzerine bilgi verilmiştir. 1909'da 17.075 olannüfusun 2000'i müslüman idi. Kasım ve civarında konuşulan dil, Türkçeninkuzey-batı grubuna dahil olup, bazı fonetik özellikler dışında, Kazan şivesine çokyakındır.