İletişim Adresi

   
  ORHAN YILDIZ
  Nahcivan Cumhuriyeti
 


NAHCİVAN  CUMHURİYETİ

Nahcıvan Cumhuriyeti

Azerbaycan Cumhuriyeti'ne bağlı bir özerk cumhuriyettir. Kuzeyi ve doğusu Ermenistan ile, güneyi ve batısı da İrantopraklarıyla çevrilmiş olup, batısında yer alan Türkiye ile onüç kilometrelik birsınırı vardır. Bu sınır bölgesi Türkiye tarafından "Dil Ucu" olarakadlandırılmakta olup, Türkiye ile Nahçıvan'ı birbirine bağlayan yol Dil Ucu'ndaAras nehri üzerine inşa edilen "Hasret Köprüsü"nden geçmektedir. ÖzerkCumhuriyet de, tarihî Nahçıvan Hanlığı gibi, kendisine başkentlik yapan Nahçıvanşehrinin adı ile anılmaktadır. Şehir bugün yaklaşık 70.000 nüfusa sahip olup,Özerk Cumhuriyetin toplam nüfusu ise 400 bin civarındadır.

Tarihte Nahcıvan

Nahçıvan, Güney Kafkasya'da bulunan tarihî birşehir ve bu şehrin merkezliğini yaptığı bir bölgenin adı olup, Aras nehrinin soltarafında bulunur ve bu nehir vasıtasıyla İran topraklarından ayrılır.Nahçıvanşehri ve etrafı, tarih çağlarının hemen tamanını yaşamış olan önemli tarihîmerkezlerden biridir. Coğrafî konumu bakımından tarih boyunca doğu ile batıarasında her zaman önemli geçiş ve irtibat noktalarından birini oluşturmuştur.

İran'da kurulan Sasanî Devleti veAnadolu'yu elinde bulunduran Bizans arasındaki mücadelelerde iki taraf arasında sıksık el değiştiren Nahçıvan, Halife Hz. Osman zamanında Halil bin Maslama tarafındanfethedildi. Fethi müteakip Arap valiler bu bölgeyi başlıca askerî merkezlerden birihaline getirdiler. Bölge, İslâm Devleti tarafından Bizans'a karşı üs olarakkullanılıyordu.

Bu ilk valilerden sonraçeşitli Arap hanedanlarının idaresinde kalan Nahçıvan, Türklerin Orta Asya'danAnadolu'ya yönelişlerinde de önemli bir geçiş koridoru vazifesi yapmıştır. XI.yüzyılda Selçuklular tarafından fethedilen bu bölge, Azerbaycan ile birlikte birsüre Selçuklu şehzadeleri ve daha sonra da Selçuklu valileri tarafından idareedildi.Nahçıvan'da 1136-1225 yılları arasında İldenizli Atabeğler (İldenizliler,İldeniz Oğulları, Azerbaycan Atabeğleri) hüküm sürmüşlerdir. Şehir, Atabeğleryönetimi sırasında ekonomik ve sosyal hayat bakımından oldukça önemli bir merkezhaline gelmiştir.

Daha sonra Nahçıvan ve civarıHarezmşahların eline geçti ve kısa bir süre onlar tarafından idare edildi. Dahasonra bölge, bütün Azerbaycan gibi Moğol istilâsına uğradı ve Moğollardan HülaguHan tarafından kurulan İlhanlılar Devleti yıkılıncaya kadar da bu devletin enönemli merkezlerinden biri haline geldi.Daha sonra Nahçıvan ve civarının,Azerbaycan'ın pek çok bölgesi ile birlikte ve sırasıyla Kara Koyunlular, Timurlular,Ak Koyunlular, Safeviler ve Osmanlılar eline geçtiğini ve dolayısıyla yörenin,Selçuklu fethinden itibaren Türk dünyasının önemli beldelerinden biri halinegeldiğini görmekteyiz.
Gerçekten de, şehir ve civarı, iki yüzyılı aşkın bir süre Osmanlılarla Safevilerarasında devamlı bir mücadele sahası olan Azerbaycan da, bu mücadelelerden en fazlaetkilenen bölge oldu. Zaman zaman bu yüzden çok yıprandı. Zaman zaman da her ikitaraftan ciddi sayılabilecek bayındırlıklara ve refaha kavuşturuldu.

Osmanlı-Safevi mücadeleleriboyunca sürekli el değiştiren Azerbaycan'da, 1747 yılında Nadir Şah-ı Afşar'ınöldürülmesinden sonra başlayan kargaşalıktan yararlanan Azerbaycan hanlıklarıbağımsızlıklarını ilan ettiler. İşte bu sırada, Nahçıvan civarının engüçlü teşekküllerinden olan Kengerli Oymağı'nın reisi Haydar Kulu Han, diğeryerli beylerin de desteğini alarak, Şah'ın şehirdeki nâibi Ağa Han'ı kovup,bölgede kendi hanlığını ilan etti. Hanlığın toprakları Nahçıvan şehri ileŞerur, Ordubad, Megri, Gafan ve Culfa nahiyelerini içine almaktaydı.

Hanlığını mâmur ve halkınımüreffeh kılmak isteyen Haydar Kulu Han, hanlığının sınırları içinde ticâret veziraatin gelişmesi için bir hayli uğraştı. Ancak askerî bakımdan oldukçazayıftı. Bu yüzden hanlık bir müddet Karabağlı Penah Han'ın hâkimiyetinikabullenmek zorunda kalmıştı. Bu cümleden olarak Penah Han'ın 1752 yılında ŞekiliHacı Çelebi Han'a karşı, kendi kuvvetleriyle birlikte Gence Hanlığı ve GürcüKrallığının kuvvetlerini de yanına alarak oluşturduğu ittifaka NahçıvanHanlığı'nın da katıldığını görüyoruz.

Günümüzde Nahcıvan

Nahçıvan bugün Azerbaycan Cumhuriyeti'ne bağlı bir Özerk Cumhuriyet statüsündedir. Moskova ve Kars Andlaşmaları ile özerkliğikabul edilen Nahçıvan'ın "Özerk Cumhuriyet" olarak teşkili ise 1924yılında gerçekleştirildi. Yani, sözkonusu tarihte Anayasa'sı hazırlanarak ÖzerklikStatüsü'nün yapısı ve işleyişi belirlendi.Nahçıvan 1991 yılına kadar AzerbaycanSovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı olarak Sovyetler Birliği'nin bünyesinde kaldı.Azerbaycan'ın 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesi ile Nahçıvan dabağımsızlığına kavuştu.

Şu anda Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni yöneten en yüksek yasal organ "NahçıvanAlî Meclisi"dir. Alî Meclis, halk tarafından seçilen 70 milletvekilindenoluşmaktadır. Alî Meclis Sadrı (Başkanı)'nı da milletvekilleri seçmektedir. Yinebu Alî Meclis, Nahçıvan Hükümeti'ni yani "Nazır'lar Kabineti"ni (BakanlarKurulu'nu) de seçimle teşkil etmektedir. Hükümet şu bakanlıklardan oluşmaktadır:Tehsil Nazırlığı (Eğitim Bakanlığı), Kend Teserrufatı Nazırlığı (Tarım veKöyişleri Bakanlığı), Gençler ve İdman Nazırlığı (Gençlik ve SporBakanlığı), Medeniyet Nazırlığı (Kültür Bakanlığı), Su TeserrüfatıNazırlığı (Su İşleri Bakanlığı), Maliye Nazırlığı, Dahilî İşlerNazırlığı, Milli Tehlikesizlik Nazırlığı (Milli Güvenlik Bakanlığı), ÖzerkCumhuriyet'te bazı nazırlıklar yerine komiteler vardır. Mesela: Statistik Komitesi,Emlak Komitesi, Toprak Komitesi gibi.

Özerk Cumhuriyet'in mülkî idareyapısı ilçeler (rayonlar) esasına göre düzenlenmiştir. Başlıca ilçelerişunlardır: Nahçıvan Merkez rayonu, Ordubad rayonu, Çulfa rayonu, Şahbuz rayonu,Bebek rayonu, Sederek rayonu.Özerk Cumhuriyet'in nüfusu, yukarıda ifade edildiğiüzere 400.000 civarında olup, başşehrin nüfusu da 70.000 kadardır. Nahçıvan ÖzerkCumhuriyeti topraklarının önemli bir kısma Iğdır Ovası'nın uzantısımahiyetindedir. Ülke toprakları her taraftan dağlarla çevrilmiş durumdadır.Nahçıvan ile Ermenistan arasında Küçük Kafkasya dağ silsilesi yer almaktadır.Bölgedeki tipik kara iklimi Nahçıvan'da da hüküm sürmektedir. Yazlar sıcak(35°-45°) ve kurak, kışlar ise soğuk (-30°/-35°) geçmektedir. Nahçıvan'ın enönemli akarsuları ise Aras Nehri, Arpaçay, Elince Çayı ve Gilân Çayı'dır.

Sanayi pek gelişmemiştir.Elektroteknik, şişe-cam, aliminyum mutfak eşyası yapımı, şarap fabrikaları vebenzeri bazı küçük sanayi kuruluşları vardır.Nahçıvan'ın toprakları şifalısular ve özellikle maden suları bakımından çok zengin olup, bunlar belli ölçüdedeğerlendirilmektedir. Babek rayonunda tuz yatakları, Ordubad rayonunda da bir miktardemir cevheri bulunmaktadır.

Nahçıvan, ekonomik bakımdançok geri kalmış bulunmaktadır. Bağlı bulunduğu Azerbaycan ile sınırınınbulunmayışı ve özellikle Ermenistan ile çok uzun ve kapalı sınırlara sahipbulunuşu İran ile ekonomik ve ticari münasebetlerinin azlığı, ülkeyi kapalıekonomik şartların hüküm sürdüğü bir konumda bırakmıştır. Ekonomik ve ticariilişkilerinin en iyi olduğu ülke Türkiye'dir. Günlük ticari ilişkiler genellikleIğdır ilimizle gerçekleştirilmektedir.
Nahçıvan Özerk cumhuriyetinde eğitim hizmetleri oldukça gelişmiştir. Yeterlimiktarda ilk ve orta dereceli okuldan başka, çeşitli meslek elemanları yetiştiren biradet orta dereceli okul ile bir "Devlet Üniversitesi" ve üç de özelüniversite bulunmaktadır. Ayrıca ilim merkezi (Bilim Kurumu) olarak adlandırılan birtür ilimler akademisi de mevcut olup, burada bilim adamları, kendi alanları ile ilgilibilimsel çalışmalar yapmaktadırlar.

     ANA SAYFAYA DÖN   

KONUNUN BAŞINA DÖN

 
 
Z i Y A R E T C i - D E F T E R i
orhanyildiz.tr.gg
A N A - S A Y F A Y A - G i T
 
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol