Tekerleme çeşitleri ve Tekerleme örnekleri
Tekerleme, ölçü, kafiye, ses taklidi, yineleme ve ikilemelerden yararlanılarak belirli bir şiir düzenine uydurulan, birbirini tutmaz birtakım hayallerle düşüncelerin sıralanmasından oluşan söz dizelerine denir.
Tekerleme halk edebiyatına ait bir türdür..
TEKERLEMELERİN ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Tekerlemelerin çocukların davranışlarının gelişmesinde olumlu katkıları vardır.
Tekerlemeler çocukların zekâ, bilgi, duygu ve davranışlarını geliştirir.
Çocuklardaki birlikte öğrenme, gülme, iş görme bilincini geliştirir. Onları sosyal yönden geliştirir ve paylaşımcı hâle getirir.
Tekerlemeler çocukların ana dillerini güzel ve doğru biçimde kullanma becerisini geliştirir. Onlarda mevcut olan ana dili sevgisini besler. Çocuğun kelime dağarcığının gelişimine katkı sağlar. Hayal dünyalarını zenginleştirir. Çocuklara topluluk karşısında konuşabilme cesareti aşılar.
TEKERLEME ÇEŞİTLERİ
1. Çocuk oyunları tekerlemeleri.
2. Masal tekerlemeleri.
3. Tören tekerlemeleri.
4. Bağımsız söz cambazlığına dayanan tekerlemeler.
1. ÇOCUK OYUNLARI TEKERLEMELERİ
Bu tekerlemeler çocuk folklorunda önemli bir yer tutar. Çocukları oyuna hazırlar, oyunun sıkıcılığını ve monotonluğunu giderir.
a. Ebe Seçimi ve Ebe Çıkarma Tekerlemeleri
b. Oyuna Eşlik Eden Tekerlemeler
c. Yanıltmacalar ve Şaşırmacalar
d. Oyuna Çağırma, Oyun Sonunda Dağılma Sırasında Söylenen Tekerlemeler
2. MASAL TEKERLEMELERİ
Masalın başında, ortasında, sonunda, kalıplaşmış sözler halinde söylenir.
Masal Başı Tekerlemeleri
“Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, develer tellâl iken, pireler berber iken, ben babamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken…”
Masal Ortası Tekerlemeleri
“Tepelerden yel gibi, derelerden sel gibi…”
Masal Sonu Tekerlemeleri
“Onlar ermiş muradına, bir çıkalım kerevetine.”
3.TÖREN TEKERLEMELERİ
Çeşitli törenlerde ve bayramlarda söylenen tekerlemelerdir.
4.Bağımsız Söz Cambazlığına Dayanan Tekerlemeler
Bu tekerlemelerde, ses yapısı bakımından söylenmesi kolay olmayan, dil sürçmesinin çok yapıldığı kelimeleri ardı ardına yanılmadan söyleyebilmek esastır
“Dal sarkar, kartal kalkar, kartal kalkar, dal sarkar.”
“Şu köşe kış köşesi, şu köşe yaz köşesi, şu şişe su şişesi.”
Sayışma tekerlemeleri
Sayışma tekerlemeleri,, bir oyuna başlamadan önce, ebe olacak çocuğun seçilmesi amacıyla bir çocuk tarafından söylenir. Oyunda yer alacak bütün çocuklar halka olur ve bir kişi tekerlemenin ritmine göre herkesi sayar. Tekerlemenin bittiği çocuk halkadan çıkar. Oyunun kuralına göre ya halkadan ilk çıkan, ya da halkada son kalan çocuk ebe olur.
TEKERLEME ÖRNEKLERİ
iğne battı
Canımı yaktı
Tombul kuş
Arabaya koş
Çıngıldaki! mıngıldaklı koş
Ene mene dostum
Ben sana küstüm
Armudu kestim
Tavana astım
Tap dedi düştü
Kargalar uçtu
Annem yoğurt getirdi
Kedi burnunu batırdı
O kediyi na'pmalı
Minareden atmalı
Minarede bir kuş var
Kanadında gümüş var
Eniştemin cebinde
Türlü türlü yemiş var
Çıktım erik dalma
Baktım tren yoluna
Üç gemi geliyor
Biri ağa
Biri paşa
Ortancası Kemal Paşa
Piri piri pambuk
İbrişime sandık
Gittim deve yoluna
Deve yolu bit pazarı
Deve yolunda ayı
Ayı beni korkuttu
Kulağını sarkıttı
Andala mandala
Çek şunu Sandala
Ooooo
İğne iplik
Derme diplik
Çelik çubuk
Al çık, balçık
Sana dedim
Sen çık.
Abam abama küstü
Cam elimi kesti
Amcam yoğurt getirdi
Kedi burnunu batırdı
Kedinin burnunu kestiler
Minareye astılar
Minarenin kilidi
Akşam gelen kim idi
Amcamın oğlu Musacık
Eli kolu kısacık
Çekil buradan topacık.
