TBMM'YE KARŞI ÇIKARILAN AYAKLANMALAR

AYAKLANMALARIN NEDENLERİ

1.        İstanbul Hükümeti'nin Anadolu halkı üze­rindeki etkisini artırmak istemesi ve kış­kırtıcı faaliyetlerde bulunması

2.        İstanbul Hükümeti'nin Milli mücadeleyi ittihatçı, Bolşevik ve dinsiz olarak nitelen­dirmesi

3.        İngilizlerin boğazların her iki yakasında da tampon bir bölge oluşturmak istemesi

4.        Asker kaçaklarının otorite boşluğundan yararlanmak istemeleri

5.        Manda ve himaye anlayışını benimseyen grupların faaliyetleri

6.        İşgallerden yararlanmak isteyen azınlıkla­rın kendi başlarına devlet kurmayı amaç­lamaları

7.        Kuvay-ı Milliye birliklerinin halk üzerinde­ki olumsuz davranışları

8.        Bazı Kuvay-ı Milliye birliklerinin düzenli or­duya katılmak istemeyerek isyan etmeleri

9.        Anlaşma devletlerinin Anadolu halkını milli mücadeleye karşı Halife ve padişah adına kışkırtması

I. İSTANBUL HÜKÜMETİ TARAFINDAN ÇIKARILAN AYAKLANMALAR

Anzavur ayaklanması

Emekli bir Subay olan Ahmet Anzavur ta­rafından çıkarılmıştır. Biga, Gönen,Susurluk ve Balıkesir çevresinde Milli mücadeleye karşı ayak­lanmıştır. İsyanı Çerkez Ethem ve Ali Fuat Paşa tarafından bastırılmıştır.

►İngilizler boğazlar ve çevresini korumak için bu isyanı desteklemişlerdir.

Kuvayı inzibatiye (halifelik ordusu): İngilizlerin de yardımıyla Milli kuvvetlere kar­şı oluşturulan bir ordudur. Geyve ve çevresinde Süleyman Şefik Paşa önderliğinde idare edilen bu ordu milli kuvvetlere karşı üç ay boyunca sal­dırmıştır. Bu mücadele içersinde bazı Kuvayı İnzi­batiye askerleri milli kuvvetler tarafına geçmiştir. Halifelik ordusu da denilen bu ayaklanmayı Ali Fuat Paşa ve Kuvayı Milliye dağıtmıştır.

 II. İSTANBUL HÜKÜMETİNİN VE İŞGAL GÜÇLERİNİN KIŞKIRTMALARI SONUCU ÇIKAN AYAKLANMALAR

Bolu, Düzce, Adapazarı ve Hendek Ayaklanmaları

13 Nisan 1920 de Düzce de başlayan isyan kısa sürede çevre bölgelere de yayılmıştır. Bu is yanı İngilizler, Boğazları korumak ve bu bölgede­ki hakimiyetlerini güçlendirmek için çıkartmışlar­dır. İngilizler halkın dini duygularını da kullanarak isyanın büyümesini sağlamışlardır.

Ali Fuat Paşa ve Refet Bey komutasındaki kuvvetler bu isyanı bastırmıştır.

Yozgat Ayaklanması

Çapanoğulları tarafından Yozgat'ta çıkarılan bu isyanı Çerkez Ethem kuvvetleri bastırmıştır.

Afyon Ayaklanması

Yunanlıların kışkırtması üzerine Çopur Musa adlı kişi tarafından çıkarılmıştır. Halkın dini duy­gularını kullanarak taraftar toplamaya çalışmıştır. İsyanı Milli kuvvetler tarafından bastırılmıştır.

Konya Ayaklanması

Birinci Bozkır isyanı, 27 Eylül- 4 Ekim 1919 da Bizzat İstanbul Hükümeti'nin kışkırtması ile başlamıştır. İsyan Milli Kuvvetler tarafından bas­tırılmıştır.

İkinci Bozkır İsyanı da Arif Bey komutasın­daki kuvvetlerle bastırılmıştır. Bir süre sonra Deli Baş Mehmet adlı bir kişi tarafından Çumra da bir isyan başlatılmış bu isyan Refet Bey tarafından bastırılmıştır. Deli baş Mehmet Mersin'e kaçarak Fransızlara sığınmıştır.

Milli Aşireti İsyanı

Urfa'nın Fransızlardan kurtarılmasında etkili olan bu aşiret, Milli Hükümete baş kaldırmıştır ve Fransızların desteğini almıştır. Milli kuvvetler tara­fından isyan bastırılmıştır.

Koçkiri İsyanı

Koç hisar, Zara, Erzincan ve Kemah çevre­sinde bölgedeki aşiretlerinde desteği ile çıkar­tılan bir isyandır. İsyan Milli kuvvetler tarafından bastırılmıştır.

Şeyh Eşref Olayı

Bayburt'ta bir tarikat şeyhi tarafından çıkarıl­mıştır.

Ali Batı İsyanı

Ali Batı isimli bir aşiret reisi tarafından Mardin ve Nusaybin çevresinde çıkarılan bir isyandır. İs­yanı 5. tümen tarafından bastırılmıştır.

III. AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI  İSYANLAR

Rum ve Ermeniler Wilson İlkeleri'ne dayana­rak bağımsız devletler kurmak amacıyla ayaklan­mışlardır. Ermeniler Doğu Anadolu da ve Adana çevresinde Türk halkına karşı katliamlarda bulun­muşlardır. Özellikle Ermeni İntikam alayı Fransız­lardan da destek alarak bir çok köy ve kasabayı basarak toplu katliamlar yapmışlardır.

Doğu Anadolu'daki Ermeni olaylarını 15. Ko­lordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, düzenle­miş olduğu hareket ile sona erdirmiştir.

Rum çeteleri, Fener Rum Patrikhanesinden ve İngilizlerden destek alarak, Samsun, Bafra, Çarşamba ve Erbaa çevresindeki Rum köylerinden de faydalanarak Türk köylerine baskınlarda bulunarak toplu katliamlarda bulunmuşlardır. Bu çetelerin amaçları Doğu Karadeniz'de bir Rum devleti kurmaktır. Bu isyan, Kuva-i Milliyenin şef­lerinden olan Topal Osman tarafından bastırıl­mıştır.

IV. KUVAY-I MİLLİYE TARAFTARI OLUP SONRADAN AYAKLANANLAR

İlk başlarda milli mücadele taraftarı olan, Milli hükümete karşı yapılan ayaklanmaları bastıran, Yunan ilerleyişini kısmen durduran ve TBMM'nin kurulmasına yardım eden Çerkez Ethem ve De­mirci Mehmet Efe tarafından çıkarılan isyanlardır. Demirci Mehmet İsyanı'nı Refet Bey bastırmıştır. Çerkez Ethem İsyanı I. İnönü Savaşı öncesinde İsmet İnönü tarafından bastırılmıştır. Ethem Bey Yunanlılara sığınmıştır.

TBMM'NİN AYAKLANMALARA KARŞI ALDIĞI ÖNLEMLER

·         Hıyanet-i Vataniye kanunu kabul edilmiş ve böylece TBMM'ye karşı çıkanlar hain kabul edil­miştir.

·         11 Eylül 1920 de Milli Savunma Bakanlığınca Kaçaklar hakkında Kanun hazırlanmıştır. Bu yasa; asker kaçakları, onlara yardım edenler yada gö­revlerini yerine getirmeyenler için özel mahkeme­lerin kurulmasını öngörüyordu. Bunun için İstiklal Mahkemeleri kurulmuş ve isyancıları yargılayıp cezalandırmıştır. Böylece TBMM yargı yetkisine sahip olmuştur.

·         Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi ve 150 kadar müftü, İstanbul Hükümeti'nin hazırlattığı fetvaya, "karşı fetva" yayınlamıştır.

·         Mustafa Kemal'in emriyle milletin doğru bilgi almasını sağlamak amacıyla Anadolu Ajansı kurulmuştur.

·         Düzenli birlikler kurulmuştur.

·         İstanbul Hükümeti'yle resmi haberleşmeler kesilmiştir.

TBMM'YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALARIN SONUÇLARI

1-            Milli mücadelenin hedefe ulaşması gecik­miştir.

2-            Kardeş kanı dökülerek Kurtuluş Savaşı'nın uzamasına neden oldular.

3-            Düzenli ordunun kurulmasına zemin ha­zırlamıştır.

4-            İsyanlardan yararlanan Yunanlılar Anado­lu da ilerleme imkanı bulmuşlardır.

5-            Anadolu'nun uzun bir süre düşman işga­linde kalmasına neden olmuştur.

6-            Çıkan ayaklanmalar ilk başlarda TBMM'nin otoritesini sarsmışsa da bastırılmalarından sonra Anadolu'da TBMM'nin otoritesi daha da artmıştır.