ARDANUÇ
Artvin iline bağlı ilçe ve ilçe merkezinin adı.
Artvin il merkezinin güneybatısında yer alır. İl merkezine olan uzaklığı 85 km. olup ulaşım Erzurum-Artvin karayolu ile sağlanır.
İlçe merkezi, Çoruh Nehri ile Barhal Çayı’nın birleştiği bir vadide kurulmuş olup doğusunda Erzurum’un Olur ve Oltu ilçeleri, güneyinde Erzurum’un Tortum, Uzundere ve İspir ilçeleri, batısında Rize’nin Çamlıhemşin ve Ardeşen ilçeleri, kuzeyinde ise Artvin merkez, Arhavi ve Murgul ilçeleri yer alır.
Denizden yüksekliği 560 m. olup yüzölçümü 2327 km2 dir. İlçenin yüzey şekillerini genellikle doğu–batı doğrultusunda uzanan dağlarla, bu dağları birbirinden ayıran vadiler meydana getirir. Yusufeli coğrafi konum itibarı ile çok engebeli, dağlık bir alana sahiptir. Düzlükler yok denecek kadar azdır. Halk geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlamakla birlikte "gurbetçilik" en önemli geçim kaynaklarındandır. Coğrafyanın dağlık ve işlenebilir toprağın çok kıt oluşu, halkı gurbetçiliğe zorlamıştır. İlçede sanayi tesisi ve istihdam yaratacak sektör yoktur.
Halk müzikleri; Karadeniz horonları üzerine kurulmuştur. Başlıca müzik aletleri zurna, asma davul ve tulum'dur.
TARİHÇE
İlçede, M.Ö. VII.yüzyılda Urartular, M.Ö. VIII. yüzyılda Saka ve İskit Türkleri hakim olmuş. M.S. 75 yılından sonra bir süre eski Oğuz kollarından olan Hazarlar ve Barseller bölgeye yerleşmişlerdir. 810 yıllarında Gürcülerin himayesine giren yöreye, Anadolu Selçuklularının Anadolu’ya akınları sırasında Türkler yerleşmeye başlamışlardır. Uzun yıllar Selçuklular idaresinde kalan Ardanuç, Moğol istilasında Moğolların hakimiyetine girmiştir. Sonra sırası ile, Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Safavi Devletlerinin hakimiyetinde kalmıştır. Kanuni Sultan Süleyman zamanında Erzurum Beylerbeyi İskender paşa, 1551’de Ardanuç’u fethederek ilk Ardanuç Sancağını kurmuştur. 93 Harbi olarak anılan Osmanlı Rus Savaşı sonunda yapılan antlaşma ile Rusya’ya bırakılan, 1. Dünya Savaşı sırasında yapılan halk oylaması sonucu tekrar Osmanlı İmparatorluğuna katılan Ardanuç, 1 Ağustos 1945 günü ilçe statüsü ile kurulmuştur
İDARİ YAPI
Ardanuç, 1 Ağustos 1945 günü ilçe statüsü ile kurulmuştur.İlçeye bağlı 49 köy ve 15 mezra bulunmaktadır. İlçe Merkezinde bir mahalle bulunmaktadır. Merkez ve mahallelerin belediyelere ait hizmetleri ilçemizde mevcut tek Belediye olan Ardanuç Belediyesince yürütülmektedir. Deriner Barajı inşaatından etkilenen Soğanlı, Ferhatlı, Avcılar, Gümüşhane ve Gökçe köyleri kamulaştırılmıştır. Köy ve bağlı mezralarının yerleşim şekli dağınıktır
COĞRAFİ DURUM
İl merkezine uzaklığı 34 km, yüzölçümü 969 Km.2 olan ilçe, kuzeyde Şavşat, güneyde Erzurum’a bağlı Olur İlçesi ve Yusufeli, doğuda Ardahan’a bağlı Göle İlçesi, batıda ise Artvin ile komşudur. Topografik bakımdan kırık bir arazi yapısına sahip olan Ardanuç’un rakımı 500 m.dir. İlçe genelinde Karasal iklim tipi hakimdir. Kürdevan, Yanlızçam ve Harasan Dağları ile çevrili Ardanuç İlçe Merkezinden Bulanık, Horhot ve Ekşinar çaylarının beslediği Ardanuç Deresi geçmektedir.
Dağlar
Kaçkar Dağı (3937 m.):
İlçenin kuzeybatısında yer alır. Rize ile il sınırını oluşturur. 3937 m yüksekliği ile Kuzeydoğu Anadolu Dağlarının en yüksek dağıdır. Kaçkar Dağı'nda çok sayıda endemik bitki ve çiçek türünün varlığı saptanmıştır. Kaçkar’ın etekleri yaz mevsiminde rengârenk çiçeklerle bezenir ve bu durumda dağ, trekkingciler için doyumsuz manzaralar sunar. Dağcılık sporuna da oldukça uygun bir dağ olup Türkiye’nin en önemli ve en tanınmış dağlarının başında gelmektedir.
Altıparmak Dağları (3562 m.):
İlçenin kuzeybatısında yer alıp kuzey-batı doğrultusunda uzanarak Rize ile il sınırını oluşturur. Altıparmak Dağları sıradağlar biçiminde uzanmakta olup birçok dağ bu silsileye mensuptur. Çok sayıda buzul gölünün yer aldığı Altıparmak Dağları, Barhal Çayı'nın da kaynaklarını oluşturur. Trekking ve dağcılık sporlarına elverişlidir.
Akarsular
Çoruh Nehri:
İlçenin en büyük akarsuyu Çoruh Nehridir. Yusufeli sınırlarındaki bütün çay ve dereler Çoruh’un kollarını oluştururlar. Çoruh Nehri, kaynağını Mescid Dağının (3255 m.) batı yüzünden alır. Önce batı doğrultusunda akıp Bayburt’tan geçtikten sonra bir yay çizerek doğuya yönelir. Yokuşlu köyü önünde Yusufeli sınırlarına girer. Yusufeli, Artvin ve Borçka’nın içerisinden geçtikten sonra Borçka’nın Muratlı kasabasından da geçerek burada il ve ülke sınırlarını terk eder ve Batum’da Karadeniz’e dökülür. Toplam uzunluğu 376 km. olan Çoruh Nehrinin il sınırları içerisindeki uzunluğu 150 km. olup 100 km.si Yusufeli sınırları içerisinde seyreder. Çoruh’un debisi Mayıs ayında (569/529 m3/sn.) zirveye çıkar. Yıl boyunca en düşük debisi ise 53.09 m3/sn.’dir. Eğim %5’tir.
Çoruh Nehrinde başta sazan ve kefal olmak üzere birkaç balık türü bulunur.
Çoruh Nehrinin Yusufeli sınırları içerisinde seyreden 100 km'ik kısmı raftig ve kano gibi su sporları için en uygun ve en zorlu parkurları meydana getirmiştir.
Barhal (Altıparmak) Çayı:
Barhal Çayının tamamı Yusufeli sınırları içerisinde yer alır. Kaynaklarını Altıparmak Dağları ve Kaçkar Dağından (3937 m.) toplar. İki kolu Yaylalar (Hevek) köyünün aşağısında birleşir ve buradan kuzeydoğuya doğru akmaya devam eder. Yaylalar köyü içerisinden geçtiği için, kaynağından Altıparmak köyüne kadar olan bölümüne Hevek Suyu adı da verilir. Altıparmak köyü içerisinde, kaynağını Kaçkar Dağından alan ve aynı zamanda Barhal Çayının en büyük kolu olan Kocaçay'ı alır. Balcılı köyü yakınlarında Yüksekoba (Kobak) Suyunu aldıktan sonra kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda seyrederek, Dereiçi köyü yakınlarında, Balalan (Arcivan) Deresini de alır. Yusufeli ilçe merkezinin tam ortasından geçerek, ilçe merkezinin önünde, Kâzım Karabekir (Kazahora) mahallesi ile Üzümbağı (Hamzet) mahallesinin karşısında Çoruh Nehrine karışır. Oldukça berrak ve temiz bir su olup alabalık yönünden de çok zengindir. İlçe merkezinin içme suyunun kaynağını teşkil eder. Bu çayın üzerinde, Sarıgöl mevkiinde şahısa ait alabalık çiftliği kurulmuştur. Yatağı boyunca sulama suyu olarak da kullanılmaktadır. Bunlardan başka ayrıca su sporlarına elverişli olup bu suda rafting ve kano gibi su sporları yapılır.
Oltu Çayı:
İlçenin Pamukçular (Ohur) köyü yakınlarında Yusufeli sınırlarına girer. Yusufeli-Oltu-Erzurum yol ayrımı mevkiinde Tortum Çayı ile birleşir ve her iki çay, Oltu Çayı adıyla Günalp Kayası (Su kavuşumu) denilen mevkide Çoruh Nehrine karışır.
Tortum Çayı:
Kargapazarı Dağları’nın kuzey yamaçlarından kaynaklarını alan Tortum Çayı, Erzurum–Artvin il sınırında bulunan Kınalıçam (Aşpişen) köyünde Yusufeli sınırlarına girer ve Kınalıçam köyü içerisinden geçerek Yusufeli-Oltu-Erzurum yol ayrımı mevkiinde Oltu Çayı ile birleşir. Su kavuşumu mevkiinde Çoruha karışır.
Çoruh Nehri:
İlçenin en büyük akarsuyu Çoruh Nehridir. Yusufeli sınırlarındaki bütün çay ve dereler Çoruh’un kollarını oluştururlar. Çoruh Nehri, kaynağını Mescid Dağının (3255 m.) batı yüzünden alır. Önce batı doğrultusunda akıp Bayburt’tan geçtikten sonra bir yay çizerek doğuya yönelir. Yokuşlu köyü önünde Yusufeli sınırlarına girer. Yusufeli, Artvin ve Borçka’nın içerisinden geçtikten sonra Borçka’nın Muratlı kasabasından da geçerek burada il ve ülke sınırlarını terk eder ve Batum’da Karadeniz’e dökülür. Toplam uzunluğu 376 km. olan Çoruh Nehrinin il sınırları içerisindeki uzunluğu 150 km. olup 100 km.si Yusufeli sınırları içerisinde seyreder. Çoruh’un debisi Mayıs ayında (569/529 m3/sn.) zirveye çıkar. Yıl boyunca en düşük debisi ise 53.09 m3/sn.’dir. Eğim %5’tir.
Çoruh Nehrinde başta sazan ve kefal olmak üzere birkaç balık türü bulunur.
Çoruh Nehrinin Yusufeli sınırları içerisinde seyreden 100 km'ik kısmı raftig ve kano gibi su sporları için en uygun ve en zorlu parkurları meydana getirmiştir.
Barhal (Altıparmak) Çayı:
Barhal Çayının tamamı Yusufeli sınırları içerisinde yer alır. Kaynaklarını Altıparmak Dağları ve Kaçkar Dağından (3937 m.) toplar. İki kolu Yaylalar (Hevek) köyünün aşağısında birleşir ve buradan kuzeydoğuya doğru akmaya devam eder. Yaylalar köyü içerisinden geçtiği için, kaynağından Altıparmak köyüne kadar olan bölümüne Hevek Suyu adı da verilir. Altıparmak köyü içerisinde, kaynağını Kaçkar Dağından alan ve aynı zamanda Barhal Çayının en büyük kolu olan Kocaçay'ı alır. Balcılı köyü yakınlarında Yüksekoba (Kobak) Suyunu aldıktan sonra kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda seyrederek, Dereiçi köyü yakınlarında, Balalan (Arcivan) Deresini de alır. Yusufeli ilçe merkezinin tam ortasından geçerek, ilçe merkezinin önünde, Kâzım Karabekir (Kazahora) mahallesi ile Üzümbağı (Hamzet) mahallesinin karşısında Çoruh Nehrine karışır. Oldukça berrak ve temiz bir su olup alabalık yönünden de çok zengindir. İlçe merkezinin içme suyunun kaynağını teşkil eder. Bu çayın üzerinde, Sarıgöl mevkiinde şahısa ait alabalık çiftliği kurulmuştur. Yatağı boyunca sulama suyu olarak da kullanılmaktadır. Bunlardan başka ayrıca su sporlarına elverişli olup bu suda rafting ve kano gibi su sporları yapılır.
Oltu Çayı:
İlçenin Pamukçular (Ohur) köyü yakınlarında Yusufeli sınırlarına girer. Yusufeli-Oltu-Erzurum yol ayrımı mevkiinde Tortum Çayı ile birleşir ve her iki çay, Oltu Çayı adıyla Günalp Kayası (Su kavuşumu) denilen mevkide Çoruh Nehrine karışır.
Tortum Çayı:
Kargapazarı Dağları’nın kuzey yamaçlarından kaynaklarını alan Tortum Çayı, Erzurum–Artvin il sınırında bulunan Kınalıçam (Aşpişen) köyünde Yusufeli sınırlarına girer ve Kınalıçam köyü içerisinden geçerek Yusufeli-Oltu-Erzurum yol ayrımı mevkiinde Oltu Çayı ile birleşir. Su kavuşumu mevkiinde Çoruha karışır.
İklim
İlçe genelinde Karadeniz iklimi ile karasal iklim arasında bir geçiş iklimi tipi hakim olmakla birlikte ilçe merkezi ve yakın çevresi ile Çoruh Nehrine yakın yerlerde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer; Akdeniz iklimini andırır. Buralarda Akdeniz ikliminin tipik bitki türleri olan zeytin, incir, üzüm gibi meyveler bolca yetişir. Vadinin yüksek kesimlerinde karasal iklim hüküm sürer. Yazlar serin, kışlar soğuk ve yağışlıdır. Yağışlar genelde ilkbahar sonu ve yaz başlarında görülür. İlçenin yıllık hakim rüzgâr yönü batı–doğu doğrultusundadır. Rüzgârlar yılın ilk yedi ayında batıdan; ağustos, eylül, ekim aylarında güneybatıdan; kasım ayında güneyden ve aralık ayında ise kuzeyden eser. Yaz aylarında ise meltem rüzgârları eser. Rüzgârlar, gündüzleri vadiden dağa doğru, geceleri ise dağdan vadiye doğru eser.
Bitki Örtüsü
İlçe alanının 28.620 hektarlık bölümü ormanlarla kaplıdır. Ormanlar genellikle yüksek kesimlerdedir. Ağaç türü olarak çam, sarıçam, ladin, köknar, karaağaç, meşe (pelit), ardıç, kayın, dişbudak, kızılağaç ve yabani kavak bulunur. İğne yapraklılar çoğunluktadır. Ormanlar, 700–2500 m arası rakımlarda yer alır.
COĞRAFİ DURUM
İl merkezine uzaklığı 34 km, yüzölçümü 969 Km.2 olan ilçe, kuzeyde Şavşat, güneyde Erzurum’a bağlı Olur İlçesi ve Yusufeli, doğuda Ardahan’a bağlı Göle İlçesi, batıda ise Artvin ile komşudur. Topografik bakımdan kırık bir arazi yapısına sahip olan Ardanuç’un rakımı 500 m.dir. İlçe genelinde Karasal iklim tipi hakimdir. Kürdevan, Yanlızçam ve Harasan Dağları ile çevrili Ardanuç İlçe Merkezinden Bulanık, Horhot ve Ekşinar çaylarının beslediği Ardanuç Deresi geçmektedir.
