Deney şartlarından bir tanesi değiştirilerek yapılan deneylerdir. Bilimsel çalışma yönteminin en önemli parçasıdır. Araştırılan faktör değiştirilir diğer faktörler sabit tutulur. Buna göre deney sonucu ortaya çıkar.
Bilinmesi gereken kavramlar
1.Araştırma sorusu: Kontrollü deneyde önce araştırma sorusuna ihtiyaç vardır. Örnek: Fasulye bitkisine ne kadar su verirsem daha iyi büyür?
2.Sabit tutulan değişken: Deneyde değişmeyen faktörlerdir. Örnek: Kap toprak gübre tohum ışık ısı ...
3.Bağımsız değişken: Deneyde değiştirilen (Araştırılan) faktördür. Örnek: Su
4.Bağımlı değişken: Bağımsız değişkene bağlı olan (Sonuç) değişkendir. Örnek: Bitkinin büyümesi
Kontrollü deney nasıl yapılır?
Aynı tür kaplara aynı cins tohum toprak gübre konularak ekilir. Ortam şartları eşitlenir. Kaplara değişik oranlarda su verilir. Bitkinin gelişimi gözlenir. Hangi şartlarda iyi gelişim sağlanıyorsa uygun su oranı bulunmuş olur.
Kontrollü Deney Yapmak
Hipotezin doğruluğunu kontrol etmek için yapılan deneylerdir. Kontrollü deneyde, bir probleme etki eden değişkenlerden sadece biri değiştirilip diğerleri sabit tutulur. Bu deneyde “kontrol grubu” ve “deney grubu” olmak üzere
iki grup kullanılır. Kontrol grubu araştırılan özelliğin en ideal gerçekleştiği gruptur. Deney grubu ise araştırılan özelliğin denendiği gruptur. Minerallerin bitki gelişimine etkisini araştıran bir bilim insanı nın hazırlayacağı deney düzeneği aşağıdaki gibi olmalıdır.
Yapılan kontrollü deneylerde iki sonuç ortaya çıkar:
Kontrollü deneyler hipotezi doğrulamıyorsa, hipotez tamamıyla terk edilmez, değiştirilir. Yeni bir hipotez kurulur.
Kontrollü deneyler hipotezi doğruluyorsa, hipotez geçerlidir ve bir sonraki bilimsel yöntem basamağına geçilir.
Bir gün sonra düzeneklerdeki termometrelerin gösterdiği sıcaklıkları karşılaştıran araştırmacının bu deneyi düzenleme amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Solunum şekli farklı olan canlıların kullandıkları besin çeşidini belirleme
B) Ortam sıcaklığının solunum hızına etkisini belirleme
C) Fermantasyon reaksiyonları sonucu açığa çıkan ısı miktarını karşılaştırma
D) Ortamdaki oksijen miktarının fermantasyona etkisini belirleme
E) Glikozun farklı fermantasyon reaksiyonlarında yıkım hızını belirleme
