TEMEL KAVRAMLAR
Eğitim: Yaşantı boyunca bireyde istendik davranışlar meydana getirme sürecidir
Öğretim: Okullarda amaçlı, planlı, programlı olarak yürütülen faaliyetlerdir.
Öğrenme: Bireyde kendi yaşantıları yoluyla, davranışında meydana gelen nispeten kalıcı izli davranış değişikliği olarak tanımlanmaktadır. Öğrenmenin olabilmesi için; • Davranışta bir değişiklik olmalıdır • Davranıştaki değişiklik nispeten kalıcı izli olmalıdır • Davranıştaki değişiklik yaşantı ürünü olmalıdır öğrenilmiş davranışlar nelerdir?
Eğitim-Öğrenme ilişkisi; • Eğitim davranışlarda istendik yönde değişiklikler oluşturur. • Her ikisinde yaşantı yoluyla değişiklikler oluşur. • Eğitim, öğrenmelerin istendik davranışların toplamıdır. • Eğitim öğrenmeyi kapsar.
Davranış: Organizmanın her türlü etkinliğidir. Diğer bir deyişle organizmanın dışarıdan gözlenebilen ya da kendisince hissedilebilen tepki ve hareketlerinin tümüne denir.
Davranış çeşitleri
Doğuştan gelen davranışlar:
İçgüdüsel ve refleks davranışlar. Öğrenme sonucu kazanılan davranışlar değildir.
A. Refleks: Doğuştan getirilen, belli bir uyarıcıya karşı organizmanın belli ve basit bir davranış gösterme eğilimidir. Refleks'in üç özelliği vardır. • Doğuştan getirilmesi, • Belli bir uyarıcının bulunması, • Basit bir tepki olması. Örnek; dizimize vurulduğu zaman ayağımızı kaldırmamız, nefes alma, emme, yutma, göz kırpma, emmeye bağlı arama refleksi öğrenilmemiştir.
İçgüdü: Doğuştan getirdiğimiz diğer bir davranış grubudur. Doğuştan getirilen türe özgü davranış örüntülerine denir. İçgüdünün 4 özelliği vardır; Doğuştan gelmelidir, bir türün tüm üyelerinde olmalıdır, başka türlerde olmamalıdır, karmaşık bir davranış örüntüsü olmalıdır. Örnek; Kuşların göç etmesi, arıların bal yapması, ipek böceğinin koza örmesi Refleks ve içgüdü karşılaştırması: • Refleksler ertelenebilir, içgüdüler ertelenemez • Refleks basit bir davranıştır, içgüdü karmaşık bir davranıştır. • İnsanlarda içgüdü yoktur, içgüdüsel davranış vardır. Örnek; Annelik
B. Geçici davranışlar: Alkol, ilaç, hastalık ve yorgunluk sonucu ortaya çıkan davranışlardır. Öğrenme sonucu kazanılan davranışlar değildir.
C. Sonradan kazanılan davranışlar: İstendik ve istenmedik davranışlardır. Öğrenilmiş davranışlardır. Bu davranışlar tecrübe ve eğitim öğretim yoluyla olmak üzere iki türlü kazanılır.
İstendik Davranışlar: Formal ve informal ortamlarda kazanılan davranışlardır. Okullarda kazanılan akademik bilgilerin tamamı, evde ve çevrede kazanılan toplumsal roller vb.
İstenmedik Davranışlar: Formal ve informal ortamlarda kazanılan davranışlardır. Bu davranışlar ailede ve sokakta kazanılabilir. Kopya çekme, hırsızlık gibi davranışlar örnek verilebilir.
Uyarıcı: Duyu organlarını harekete geçiren ve tepkiye yol açan herhangi bir nesne ya da enerjiye denir. Uyarıcılar içsel ya da dışsal olabilir.
Tepki: Uyarıcılann organizmayı etkilemesi sonucu organizmanın gösterdiği herhangi bir davranışa denir. Tepkiler basit ya da karmaşık, açık ya da gizli olabilir.
1. Aşağıdakilerden hangisi öğrenilmiş bir davranış değildir? A) Çocuğun sınavda karşılaştığı bir matematik problemini çözmesi B) Çocuğun ezberlediği şiiri yıl sonu müsameresinde okuması C) Ahmet'in boş vakitlerinde kitap okuması D) Veli'nin arkadaşlarının yanında sigara içmesi E) Ayşe'nin rahatsızlanıp ateşi çıktığında huzursuzluk ve mızmızlık davranışları sergilemesi
2. Gelişimsel bağlamda, “olgunlaşma” hangi anlama gelmektedir?
A) Kişiliğin gelişmesi ve zenginleşmesi
B) Ergenlik döneminde gözlenen hızlı fiziksel büyüme
C) Toplum tarafından kabul gören davranışların öğrenilmesi
D) Bedensel büyüme ve gelişmenin gerekli davranış değişiklikleriyle tamamlanması
E) Toplumsal olayları önyargısız biçimde ele alma becerisini kazanma
3. Fatma Hanım seneye okula başlayacak olan yeğeni Bertuğ’a bir hediye vermek ister. Çocuk giysileri satan bir mağazadan Bertuğ’un yaşını söyleyerek bir pantolon satın alır. Hediyesini yeğenine verdiğinde, uzun süredir görüşmemelerine karşın, satın aldığı pantolonun yeğeninin bedenine tam olduğunu görür, çok sevinir.
Yukarıdaki paragrafta gelişim psikolojisine özgü kavramlardan hangisine vurgu yapılmaktadır?
A) Büyüme
B) Olgunlaşma
C) Öğrenme
D) Hazırbulunuşluk
E) Kritik dönem
