İsim

İsim Arapça'dan Türkçe'ye geçmiş bir sözcüktür. Türkçesi addır. İsimler, canlı-cansız, somut-soyut varlık veya olayların hepsini ayrı ayrı karşılayan kelimelerdir. Bir başka deyişle, bir olgu veya kavramdan farklı olan her bir olgu veya kavramın o olgu veya kavramdan ayrı olarak tanımlamaya yarayan bir ismi vardır. Ahmet, uçak, sayı, Rudolf, kırmızı, saat, akrostiş, fare sözcükleri birer isimdir. Dil bilgisinde bazen isim sözcüğü fiil ve edat olmayan sözcükleri tanımlamak için de kullanılır; sıfat, zarf, zamir gibi gruplar bu sınıflamada isim soylu sözcük olarak kabul edilir.

Türkçede isimler genel olarak kabul edilen dört farklı şekilde sınıflandırılırlar: Varlıkların Oluşlarına Göre, Varlıklara Verilişlerine Göre, Varlıkların Yapılarına Göre, Varlıkların Sayılarına Göre.

 Varlıkların oluşlarına göre isimler: Varlıkların oluşlarına göre isimler iki ayrı ana grupta incelenirler; bunlar soyut ve somut isimdir.

Soyut isim: Soyut isimler veya mana isimleri klasik tanımla beş duyu organlarıyla algılanamayan, zihinsel veya somut olarak ispatı mümkün olmayan kavramları karşılayan isimlerdir. Sevgi, saygı, inanç, korku, yiğitlik, cesaret, sevinç, aşk gibi.

Varlıkları verilişlerine göre isimler : Varlıkları verilişlerine göre isimler iki farklı grupta incelenirler; bunlar özel ve cins isimlerdir.

Özel İsim: Sadece tek bir varlığı karşılayan sözcüklere özel isim denir. Pamuk, Tekir,Deniz,Ankara,Karadeniz,Merve,Furkan,Nesil vb.

Cins İsim: Cins isimler, aynı cinsten olan varlık,kavram veya olguların birini, bir bölümünü veya tamamını karşılayan isimlerdir. Odun, ağaç,kereste, masa, saat gibi. Cins isimler özel isimlerin aksine; çoğu kişinin aklında aynı görüntüyü (imaj) canlandırır; Örneğin Merve ismi Merve adında birini tanımayan bir kişi için anlam ifade etmezken, koyun ifadesi çoğu kişinin zihninde aynı varlığa karşılık gelir. Bu anlamda cins isimler daha genel bir anlam belirtirler. Cins isimlerin görevleri;

• Canlıların genel tanımlarını karşılar; İnsan, kuş, sürüngen, amip, v.b.
• Eşyaların tanımlarını karşılar; Masa, sandalye v.b.
• Mekân ve yön tanımlarını karşılar; Oda, sınıf, kuzey, odunluk, sol v.b.
• Sayıların tanımlarını karşılar; On, yedi, otuz v.b.
• Akrabalık adı olur; Teyze, nine, amca gibi
• Mana isimlerinin hepsi bu kapsama girer; saygı, ihtiras, cesaret v.b.

Yapılarına göre adlar: Yapılarına göre isimler üç ayrı grupta incelenir; Basit İsim, Türemiş İsim, Birleşik İsim

Basit ad : Yapı olarak kök hâlinde bulunan isimlere Basit İsim denir. Un, sıra, kına, ağaç, saat gibi.

Türemiş ad: Yapım eki almış isimlere Türemiş İsim denir. seçim, uçak, tuzluk, oduncu, vb.

Birleşik isim : Birden fazla ismin birleşip kalıplaşması ve yeni anlam kazanmasıyla oluşan isimlerdir:

Pamuk+kale, açık+göz, kuş+burnu, kara+fatma, ana+yasa, uyur+gezer, can+kurtaran, beşi+bir+yerde, hanım+eli, beş+parmak+otu

Varlıkların sayılarına göre isimler

Tekil isim: İsimlerin -ler, -lar çoğul eki almamış halidir. Yalın hal de denir:

Çoğul isim : İsimlerin ünlü uyumuna göre -ler, -lar çoğul eki almasıyla yapılır: bulut+lar, keçi+ler, melek+ler, Ali+ler,çocuk+lar,insan+lar

Topluluk ismi :ö Biçim bakımından tekil göründüğü halde çokluk ya da topluluk anlamı veren adlardır.

• Ordu, alay, sürü, kurultay, meclis, takım,aile,grup v.b kelimelerdiler