Hücre Çekirdeğinin Yapısı ve Görevleri

Hücre çekirdeği, ya da nükleus, ökaryot hücrelerin çoğunda bulunan zarla kaplı bir organeldir. Hücrenin genetik bilgilerinin çoğu, hücre çekirdeğinin içinde katlı uzun doğrusal DNA molekülleri ile histon gibi birçok proteinin biraraya gelerek oluşturduğu kromozomlarda bulunur. Bu kromozomların içindeki genler hücrenin çekirdek genomunu oluşturur. Hücre çekirdeğinin işlevi bu genlerin bütünlüğünü devam ettirmek ve gen ekspresyonunu düzenleyerek hücre işlevlerini kontrol altında tutmaktır. Çekirdeği çıkarılan her hücre bir süre sonra ölür.

İlk defa 1665 yılında Robert Hook kendi yaptığı mikroskopla şişe mantarından aldığı kesiti incelemiştir. Gördüğü odacıklara Hücre adını vermiştir.

HÜCRE :

Canlıların en küçük yapı birimine denir.

Hücre  zar, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere 3 kısımda incelenir.

HÜCRE ZARININ ÖZELLİKLERİ :

Tüm hücrelerde bulunur. Bitkilerde çeper de bulunur.
Mozaikli yapıdadır. Protein ve yağ moleküllerinden oluşmuştur.
Seçici geçirgen özelliğe sahiptir.
Esnektir. Hücre içindeki sıvı miktarına göre genişler veya daralır.
Kısaca canlı,esnek,seçici geçirgen,saydam iki sıra yağ ve arsındaki protein moleküllerinden ibarettir.

SİTOPLAZMANIN ÖZELLİKLERİ :

Çekirdek ile zar arasını dolduran canlı ve akışkan sıvıdır.
 nı su geri kalanı protein,yağ,karbonhidrat,madensel tuzlar ve vitaminlerden ibarettir.
İçinde organelleri barındırır.
Su da çözünmez. Zardan geçemez. Kolloid sıvıdır.

ORGANEL :

Sitoplazma içinde bulunan yapı ve görev birimleridir.

Mitokondri, Endoplazmik retikulum, Ribozom, Lizozom, koful, sentrozom, Plastitler, Golgi cisimciği önemli organellerdir.

MİTOKONDRİ :

Yumurta veya çubuk şekline benzer. Çift zarı vardır. İç zar girintili çıkıntılıdır. Hücrenin enerji kaynağıdır. Hücreye gelen besin maddeleri hücresel enerjiye dönüşür. ATP ( Adenozintrifosfat) adı verilen enerji hücrelere dağılır. Gerekli yerlerde serbestçe kullanılır.

ENDOPLAZMİK RETİKULUM :

Çekirdek ve zar arasında ince kanal sistemidir. Taşıma görevi vardır. Üzerinde ribozomlar bulunur.

RİBOZOM :

Hem End.Ret. üzerinde hem de sitoplazma içinde bulunurlar.
Küre şeklindedirler. Protein sentezler.

GOLGİ CİSİMCİĞİ :

Üst üste yığılmış torbacık şeklindedir. Bakteri dışında tüm hücrelerde vardır. Ribozomda üretilen protenin yapısını değiştirerek salgı maddesine çevirir. Bitkideki selülozu golgi cisimciği salgılar. Salgılarını depo eder.

KOFUL :

Artık maddelerin depolandığı,dışarı atıldığı yerdir. Sindirime de yardımcı olur. Bitkide büyük hayvanlarda küçüktür. Hücre yaşlandıkça kofullar çoğalır ve büyür.

LİZOZOM :

Tek zarlı torbacıklardır. En çok akyuvarda bulunur. Golgi cisimciğindeki depolanmış salgıları ilgili yerlere taşır. Bunlar sindirici özellik taşır. Böylece hücre kendi kendini sindirmesini önler.

Bazen Lizozomun zarı açılır ve hücre kendini sindirmeye başlar. Bu olaya OTOLİZ denir. Yaşlanmış hücreler böyle yok edilir. Yani lizozom enzimleri hücreyi sindirip yok eder. Hücre sindiriminde görevlidir.

SENTROZOM :

Hayvanlarda bulunur. İlkel bitkilerde de bulunabilir.
Demet şeklinde 9 iplikçikten oluşmuştur. Bölünme esnasında her sentriol eşlenerek yavru hücrelere giderler.
Ayrıca kamçı ve sil (kirpiksi cisim) oluşturur. Bölünme esnasında iğ iplikleri oluşturur.

PLASTİTLER :

Bitkilerde bulunur. Mitokondriye benzer. Fakat büyüktür. Hücre bölünmesinden bağımsız olarak bölünüp çoğalırlar.
Kloroplast,kromoplast ve lökoplast olmak üzere 3 çeşittir.

KLORPLAST :

 Yeşil bitkilerde bulunur. Fotosentezin gerçekleştiği organeldir. Yeşil rengi Klorofil a ve b moleküllerinden gelir.
Başka renk molekülleri de vardır ama sayıca azdır.

KROMOPLAST :

Bitkinin yeşil dışındaki organlarının hücrelerinde bulunur. Erik ve elmada başlangıçta yeşil daha sonra kırmızı veya başka renge dönüşür. Meyve olgunlaşırken yeşil rengi veren kloroplast daha sonra kromoplasta dönüşür.

LÖKOPLAST :

Bitkilerin kök,gövde gibi kısımlarında daha çok bulunur. Nişasta,protein ve yağ depo ederler. Renk maddesi bulunmaz. Ancak ışıkta bırakılırsa lökoplastlar kloroplasta dönüşür. Örneğin patates ışıkta bırakılırsa kabuğun altından yeşermeye başlar.
Lügol damlatılırsa içindeki nişastanın varlığı anlaşılır.

ÇEKİRDEK :

Hücrenin büyüme,bölünme ve onarım işlerini denetleyen merkezidir. Bazı hücrelerde birden fazla çekirdek bulunurken bazılarında hiç bulunmaz.
Kırmız kas ve karaciğer hücrelerinde birden fazla çekirdek vardır.
Kandaki alyuvar hücrelerinde ise hiç çekirdek yoktur. Bakteri ve mavi-yeşil su yosunlarında da çekirdek yoktur. Bunlarda çekirdek maddesi sitoplazma içinde dağınık şekilde bulunur.
Çekirdeği yok edilen amip birkaç gün içinde ölür. Eledeo Bitkisinin hücrelerin lügol damlatlırsa çekirdek kahve renk alır.
Çekirdek 4 kısımdan ibarettir. Zar,Özsu,çekirdekçik ve Kromotin iplik

ÇEKİRDEK ZARI :

Hücre zarına benzer. Por adı verilen delikçikler vardır. Porlar madde alışverişini kontrol eder.

ÇEKİRDEK ÖZSUYU :

Sitoplazmaya benzeyen kolloid sıvıdır.
Kimyasal yapısında organik bileşikler ve nükleik asitler bulunur.

ÇEKİRDEKÇİK :

Çekirdek öz suyunun yoğunlaşmasıyla zarsız yapıdır.
Bir veya birkaç tane olabilir. Protein ve RNA (Ribonükleik asit) yönünden zengindir. Protein sentezinde önemli görev alır.
Hücre bölünürken yok olur. Mikroskopta parlak tanecik olarak görülür.

KROMOTİN :

Ağ şeklindedirler. Hücrenin kalıtsal karakterlerinin ve yaşamsal özelliklerinin şifrelendiği yerdir.
DNA ( Deoksiribonükleikasit) moleküllerinden yapılmıştır.

Hücre bölünmeye başlamadan kromotin ipliklerini oluşturur. Bölünme sırasında iplikler spiral kıvrılır, kısalır,kalınlaşır ve KROMOZOMları oluşturur.