|
|
| |
KANSERİN TANIMI
Vücudu oluşturan hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular bir araya gelerek organları oluşturmaktadır. Organ ve dokular oluşurken hücreler belirli bir düzen içinde, belirli iş bölümleri yaparak bir araya gelirler. Organizmanın temel birimi olan bu hücreler belirli bir hızda ve kontrol altında çoğalırlar. Öte yandan yaşlanan hücrelerde belirli bir hızda yıkılmaktadırlar.
Kanser en kısa tanımı ile hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalmaları demektir. Anormal şekilde çoğalmaya başlayan bu hücreler bulundukları yerdeki doku ve organları işgal edecek hatta daha uzaktaki organları işgal edecek ve işgal ettiği bu bölümlerin görevlerini engelleyecektir. Hücre kontrolünün bozulup bir hastalık olarak kanser tablosu çıkıncaya kadar geçen kanser oluşum süresi, kanser cinslerine göre değişkenlik göstermekle birlikte ortalama 15-20 yıldır. Kanserler köken aldıkları doku ve organlara göre isimlendirilirler. Belirti, bulgu ve tedavileri de kanserin cinsine göre değişmektedir. En sık görülen kanser türleri ise deri, akciğer, meme, sindirim ve üreme sistemlerinden kaynaklanan kanserlerdir.
Halk sağlığı açısından en önemli hastalıklar en sık görülen, en sık sakat bırakan ve en çok öldüren hastalıklardır.
Kanserde ölüm oranının yüksek olması konunun önemini daha da arttırmaktadır. Günümüzde kanser en sık ölüm nedenleri arasında, bir çok gelişmiş ülkede, kalp-damar hastalıklarından sonra ikinci sırayı almaktadır.
Erken tanı ve tedavi ile kanserli hastalarda önemli oranda iyileşme mümkün olabilmektedir. Halbuki bilgi eksikliği, korku, ihmal gibi nedenlerle insanlarımız zamanında hekime başvurmamakta, böylece tanı gecikmekte, tedavi de güçleşmektedir.
KANSERİN NEDENLERİ
Kanserin sebebi ve oluş mekanizması tam bilinmemekle birlikte yoğun olarak yürütülen çalışmalarla son yıllarda bazı bilgiler elde edilmiştir. Kanser bulaşıcı bir hastalık değildir. Çoğu kanserin çıkışında çevresel faktörlerin rolü olduğu düşünülmektedir. Ancak genetik faktörlerin de kanser oluşumunda rol oynadığı bilinmektedir. Başlıca faktörler şunlardır:
İyonize Radyasyon
Ultraviyole Işınları
Hava Kirliliği
Kimyasal Karsinojenler
Beslenme Faktörleri
Sigara
Alkol
Viruslar
Genetik Faktörler
KANSERİN BELİRTİLERİ
Kanserin belirtileri çok çeşitlidir. Öncelikle hastalığın bulunduğu organa ve vücuttaki yayılım derecesine göre değişiklikler gösterir.
Vücudun herhangi bir yerinde şişlik:Vücudun herhangi bir bölgesinde ortaya çıkan şişlikler kişileri uyarmalıdır. Bunlar memede şişlik, boyunda, koltuk altında, kasıklarda bezelerde şişlik, karında ele gelen şişlikler olabilir. Böyle bir şişliğin varlığı mutlaka kanser anlamına gelmez, iltihabi hastalıklar ve diğer bazı hastalıklarda da benzer şişlikler olabilir. Ancak şüphelenilip de erkenden kanser tanısı konabilirse tedavi ve iyileşme şansı çok yüksek olacaktır.
İyileşmeyen veya iyileşmesi geciken yara:Özellikle deride, dudakta, ağız ve makat bölgesinde olmak üzere vücudun herhangi bir bölgesinde iyileşmeyen yaralar kanser yönünden kişiyi uyarmalıdır.
Ben ve siğillerdeki değişiklik:İnsanlarda çok yaygın olarak rastlanan ben ve siğillerin çoğu zararsızdır. Ancak bunlarda ortaya çıkabilecek olan hızlı büyüme, renk değişiklikleri, üzerinde yaraların açılması gibi değişiklikler de mutlaka bir hekime danışılmalıdır.
Olağan dışı kanama:Değişik bölgelerden olan kanamalar kanser açısından uyarıcı olmalıdırlar. Örneğin yıllardan beri sigara içen bir bireyin balgamında kan görülmesi başka bir nedene bağlı olabileceği gibi akciğer kanserine de bağlı olabilir. Kalın barsak kanserlerinde en erken ve başta gelen belirtilerden birisi dışkıda kan olmasıdır. Aynı şekilde idrar yolları kanserlerinde de idrarda kanama görülür. Adetten kesileli yıllar olmuş bir kadında tekrar kanamaların başlaması da kanser açısından uyarıcı olmalıdır. Böyle bir kanama varlığında kişinin vakit geçirmeden ilgili hekime başvurması gerekmektedir.
Yutma güçlüğü:Yemek borusu kanserlerinde sık rastlanan bir belirtidir.
Sürekli öksürük ve ses kısıklığı:Ses kısıklığı gırtlak (Larenks) kanserinin erken bir belirtisi olabilir. Özellikle uzun süreden beri sigara içen bireylerde daha da uyarıcı olmalıdır. İltihabi hastalıklarda da ses kısıklığı olabilir. Ancak gırtlak kanseri erken tanınırsa tedavi şansı da yüksek olacağından mutlaka kulak-burun-boğaz uzmanına başvurulmalıdır. Uzun süreli düzelmeyen öksürüklerde akciğer kanseri de akılda tutulmalıdır.
İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik:Kalın barsak kanserinde hastalar bazen kabız, bazen ishal, bazen de hem kabız hem ishal olmaktan yakınırlar. Birlikte ağrı ve kan varlığı da kalın barsak kanserini akla getirmelidir. İdrar yolları kanserlerinde ise idrar güçlükleri ortaya çıkabilir.
TANI YÖNTEMLERİ
Erken Tanı Hayat Kurtarır
Kanser tanısında kullanılan çok sayıda yöntem vardır. Herhangi bir kanser cinsine tanı konulacağı zaman bu yöntemlerin çoğu birlikte kullanılmaktadır.
Hikaye
Muayene
Laboratuar incelemeleri
Kan sayımı - Ultrasonografi
Biyokimyasal analizler - Bilgisayarlı tomografi
Röntgen incelemeleri - Magnetik rezonans görüntüleme
Radyoizotop taramalar - Sitoloji
Endoskopi - Biyopsi ve histopatolojik tanı
KANSER TEDAVİSİ
Kanser halk arasında tedavisi olmayan amansız bir hastalık olarak bilinmektedir. Oysa kanser, tedavisi mümkün bir hastalıklar grubudur. Elbetteki kanserin bazı türlerinde tedavi güçtür, ancak bir çok kanser türünde tedavi mümkündür. Kanser tedavisinde başarı kanserin cinsi, yaygınlığı ve tedavinin düzenliliğine bağlıdır. Düzenli olmayan bir tedavi en iyi kanser türlerinde bile başarısızlıkla sonuçlanır. Kanser tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler cerrahi, radyoterapi, kemoterapi ve immünoterapidir.
KANSERDEN KORUNMA
Kanser yapıcı etkileri bilinen maddelerden korunmayı hedefleyen çalışmalar birincil korunma kanserin erken tanısına yönelik çalışmalarla, çok erken dönemde kanser tanısını koyarak erken ve etkin tedavi yollarının uygulanması ikincil korunma olarak isimlendirilmektedir.
Birincil Korunma
Tütün ve Tütün Ürünleri:Tüm kanser ölümlerinin 0-40 kadarı sigara ile ilgili olduğuna göre sigara içilmesinin önlenmesi, tüm kanserlerin tedavisine yönelik çalışmalardan daha çok yarar sağlayacaktır.
Alkol:Uzun süre fazla miktarda alkol alanlarda ağız, yemek borusu, karaciğer kanserleri daha sık görülmektedir. Fazla alkol alınması tüm kanser ölümlerinin yaklaşık %5,inden sorumlu tutulmaktadır. Özellikle sigara ile birlikte kullanıldığında bu etki çok daha belirgin olmaktadır. Bu nedenle alkol kullanımının engellenmesi kanser sıklığını azaltacaktır.
Güneş Işığı:Özellikle açık havada çalışan, açık renkli derili insanlarda daha belirgin olmak üzere aşırı derecede güneş ışığına maruz kalanlarda deri kanserleri daha sık görülmektedir. Bu nedenle aşırı güneş ışığından kaçınmak, böyle insanların periyodik kontrollerini yapmak deri kanserlerinin önlenmesi açısından yararlı olacaktır.
Mesleki Temas:Meslekleri nedeni ile kanser yapıcı maddelere maruz kalan kişilerde kanserden korunmak için böyle işyerlerinde hangi maddelerin yasaklanacağının bilinmesi, korunmaya yönelik önlemlerin alınması, eğitsel ve hukuksal düzenlemeler yapılması gereklidir.
Beslenme:kanserden korunmada şişmanlığın önlenmesi, yağ alımının azaltılması, meyve ve sebze gibi posalı ve bol lifli besinlerin yenilmesi, A ve C vitamininden zengin gıdaların alınması, tuzlu, nitritli ve salamura yiyeceklerin azaltılması tavsiye edilmektedir.
İkincil Korunma
Herhangi bir şikayeti olmayan insanlarda kanserin belirtileri olmadığı halde bazı testler yapılarak belirtilerin çıkmasından 2 yıl kadar daha erken kanser tanısı koymak mümkün olmaktadır. Meme kanserinde kadınların kendi memelerini periyodik olarak kontrolleri, mamografi denilen radyolojik metotla kontrol edilmeleri, kadınlarda rahim kanserlerinde rahim ağzından alınan sürüntü örneklerinin incelenmesi ile rahim kanserinin erken tanısı mümkün olmakta, erken tanı arttıkça tedavi şansıda artmaktadır. Muayene ve mamografi yöntemleri ile meme kanserine bağlı ölümler 0 kadar azaltılabilmektedir.
Kanser tedavisi imkansız bir hastalık olarak görülmemeli, şüphelenilen durumlarda derhal hekime başvurulmalıdır.
ERKEN TANI HAYAT KURTARIR.
|
|
|
|
|
|
