Madde bağımlılığına yol açan etkenler ve tedavi yöntemleri
Madde bağımlılığına yol açan etkenler;
Madde bağımlılığını anlayabilmek için kişilik, aile ve çevre gibi temel etmenlerin gözardı edilmemesi gerekmektedir. Eğer bu etmenlerden bir tanesi yeteri kadar güçlü bir olumsuz etkiye sahipse, diğerlerinin olumsuz etkileri minimal olsa dahi yine kişide madde bağımlılığı olasılığı yüksektir. Bu etmenlerden bir veya daha fazlası güçlü pozitif etki gösteriyorsa, kişi yüksek risk altında olsa dahi bu onu madde bağımlılığına karşı koruyabilmektedir.
Ergenlerin madde kullanımı daha çok kollektif bir davranıştır. Bu sadece kültürel olarak şekillenen veya sosyal olarak kontrol edilen bir davranış değil neredeyse tamamen bir grup eylemidir. Gencin kişisel deneyimi ve tercihinden çok diğerlerine bir performans gösterisidir. Kişisel tercihlerden çok davranışının diğerleri tarafından algılanış şekli önem kazanmaktadır.
Madde bağımlılığına yol açan çeşitli etmenleri şu şekilde özetleyebiliriz.
· Madde bağımlılığında arkadaş etkileri;
Arkadaş grubuna bağlı etkenler arasında en önemlisi kişinin arkadaşlarının madde kullanmasıdır. Arkadaşları madde kullanan bir kişinin madde kullanması beklenebilir bir durumdur. Arkadaş grubunun madde kullanımı ile ilgili tutumları da kişinin madde kullanmasında rol oynamaktadır. Madde kullanımına yönelik olumlu tutumu olan arkadaş grubu olan kişilerde madde kullanımı daha sıktır. Arkadaş grubuna bağlılık ve yönelmenin fazla olduğu kişilerde de yine madde kullanımı daha sık olarak bulunmuştur.
· Madde bağımlılığında aile ve ebeveyn
Aile büyüklerinden biri madde kullanıyorsa, bu kişide madde kullanımı daha sıktır. Ebeveynlerin madde kullanımı ile ilgili tutum ve düşünceleri, madde kullanımı yönündeyse, kişide madde kulanım riski artmaktadır. Ebeveynlerin madde kullanımı ve sapkın davranışlara gösterdiği toleransın fazla olması da madde kullanımı için risk oluşturmaktadır. Ebeveyn-çocuk arasında yakınlık ve bağlılığın olmaması, ebeveynlerin çocuğun yaşamı ile ilgili olmaması ve uygun olmayan disiplin yöntemlerinin varlığı madde kullanımını artıran risk etkenleri arasındadır.
· Madde bağımlılığında bireysel etkenler
Erken çocukluk döneminde öfkeli, sinirli olma, erken yaşlarda davranım sorunları olan kişilerde madde kullanımı daha fazladır. Öte yandan içine kapanık, duygularını ifade etmekte güçlük çeken, kendini ortaya koyamayan gençlerde madde kullanımı ve bağımlılık riski yine yüksektir. Çeşitli yaşam becerileri eksik olan kişilerde madde kullanımı daha yaygın olarak bulunmuştur. Buna örnek olarak, sorun çözme yetisi düşük olan, dürtülerini ve öfkesini kontrol edemeyen, stresle başa çıkmakta zorluk çeken, çevre baskısına karşı koyamayan kişiler verilebilir. Okulda başarısızlığı olan veya tehlikeli davranışlar sergileyen ergenlerde madde kullanım riski yüksek olarak bulunmuştur. Erken yaşta madde kullanmaya başlayanlarda, bağımlılık riski çok daha fazladır.
· Madde bağımlılığında biyolojik – genetik etkenler
Genetik yüklülük, maddelere verilen fizyolojik tepkiler ve ergende var olan nöropsikolojik eksiklikler de ergenlerde madde kullanım riskini artıran etkenler olarak belirtilmiştir.
· Madde bağımlılığında sosyal ve çevresel etkenler
Düşük sosyoekonomik düzey bazı ülkelerde bir risk etkenidir. Nüfusun çok ve fiziksel şartların kötü olması da madde kullanımı için bir risk olarak bulunmuştur. Yüksek suç işleme oranı olan ortamlarda madde kullanım oranı da yüksektir. Aynı şekilde yaygın madde kullanımı olan ortamlarda ve maddeye ulaşmanın kolay olması da ergende madde kullanım riskini artırmaktadır.
TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Bağımlılığın Tedavisi var mıdır?
Evet, yoğun alkol ve madde kullanan kişiler tedavi olabilir. Özellikle tedavi ilkelerini yerine getiren kişilerde maddeyi bırakma oranı çok yüksektir. Tedavi sadece kişinin maddeyi bırakmasını değil, sosyal yaşamına geri dönmesini ve yaşamını sağlıklı bir biçimde sürdürmesini de içerir. Bu ise maddesiz yaşamın inşası ile mümkündür.
Alkol Ve Madde Bağımlılığından Kurtulmak İçin;
* Madde kullanan arkadaşlardan uzak durmak gerekir. Bu tür arkadaş grupları içerisinde olduğunuz müddetçe bırakma ve kurtulma şansınız zordur. Çünkü bırakmak istediğiniz de onlarla geçirdiğiniz zamanlar maddeye tekrar başlamanıza sebep olacaktır.
* Maddenin bulunduğu ortamlara girmemek gerekir. Alkol ve maddenin bulunduğu ortamlarda iradenizi kontrol etmeniz zorlaşacaktır.
* Bir kere bile olsa bu maddeleri denememek gerekir. Çünkü bu maddelerin en önemli özelliği, hemen bağımlılık oluşturması ve tekrar kullanma ihtiyacının hissedilmesi.
* Stresle başa çıkmayı öğrenmeniz gerekir. Yaşamınızda stres oluşturan durumlar, yeniden alkol ve madde kullanmanıza sebep olabilir.
* Acil durumlar için önceden planlama yapmak gerekir. Kişinin canı aniden alkol ve madde isteyebilir. Buna acil durum diyebiliriz. Acil durumlarda önceden bir plan yapmadıysanız o an bir plan yapmanız zor olabilir. (Örn. Arkadaşını veya aileden birini aramak, dikkatini başka olay, durum ve işlere yoğunlaştırmak, mekân değiştirmek, yalnız kalmamak v.b)
* Günlük yaşam planınızda boş zaman bırakmamaya çalışın. Farklı etkinlikler, sosyal ve kültürel faaliyetler içerisinde bulunmak faydanıza olacaktır.
* Tedaviye sık ve uzun süreli devam etmek gerekir. Kısa süreli tedaviler, tedaviyi yarıda bırakma ve isteksizlik iyileşme oranını düşürmektedir
* Ailenizin desteğini almanız tedaviyi kolaylaştırır. Alkol ve madde bağımlılığında, bu durumdan ailenizin bilgisi ve desteğinin olmayışı tedaviyi güçleştirir.
* Alkol ve Madde bağımlılığının tedavi sürecinde tek başına ilaç tedavisi yeterli değildir. Bağımlılık tedavisinde esas olan; kişinin yaşamını ve kendisini tümüyle değiştirmeye karar vermesidir. İlaç tedavisi ile beraber terapi sürecinin de başlaması ve devam ettirilmesi gerekir. (www.batem34.com)
Sevgili gençler; İstanbul Aydın Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Birimi olarak, Alkol ve Madde Bağımlısı olan gençlerimizin tedavilerinde onların yanındayız. Birimimiz; tedavi süreçlerinde profesyonel yardım almak isteyen arkadaşlarımıza, bireysel veya grup terapi hizmetleriyle bu sorunlarıyla başa çıkmalarında onlara yardımcı olmaktadır.
