Ekonomik Haklar 

Kişinin hayatını devam ettirebilmesi için gereken maddi olanakları elde edebilme hakkıdır. Mülkiyet hakkı, çalışma ve kazanma, sendika kurma, toplu sözleşme ve grev hakları, kamulaştırma gibi konular ekonomik haklar alanına girer. Hukuki belgeler, ekonomik hakları nasıl düzenler? İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ne göre: “Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı vardır…”(madde 17)

 “Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli şartlarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma… eşit işe eşit ücret, adil ve elverişli bir ücret hakkı… sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı vardır.” (madde 23) Anayasamıza göre de vatandaşların “mülkiyet ve miras hakkı”(madde 35) “çalışma ve sözleşme yapma, özel teşebbüsler kurma hakkı”(madde 48) “gücüne göre işlerde çalışma, izin, tatil ve dinlenme ile adaletli bir ücret alma hakları”(madde 50,55) “sendika kurma ve üye olma, toplu sözleşme, grev ve lokavt hakları”(madde 51,54) vardır.

İslam Dini, ekonomik haklar konusuna bakar?

a- Kişinin özel mülkiyet ve özel teşebbüs ile miras hakkı vardır:

“Mal ve oğullar dünya hayatının süsüdür…”(Kehf suresi, 46. ayet)

“Ey inananlar! Mallarınızı aranızda haksızlık yaparak değil, karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle yiyin…” (Nisâ suresi, 29. ayet)

“Kim, mal bırakarak ölürse, bu mal mirasçılarına aittir.”(Buhari, Ferâiz)

b- Çalışa rak kazanmanın önemi vurgulanır: “İnsan, ancak çalıştığını elde eder.”(Necm suresi, 39. ayet)

“Kişi, elinin emeğiyle kazandığından daha temiz bir kazanç elde etmemiştir.” (Buhari, Buyû)

c- Sendika kurmak ve üye olmak: Sendikalar tüzel kişilerdir. İslam’da tüzel kişiliğine engel bir hüküm yoktur. Devletin, sosyal adaleti sağlaması lazımdır. Aksi takdirde sendika ve esnaf teşekkülleri kurulmasına mani olunamaz. Toplu sözleşme de yapılabilir. Peygamberimiz, işverenin, işçinin ücretini, alınteri kurumadan vermesini istemiştir.

d- Kamulaştırma: Ferdi mülkiyete karşı toplum yararı bunu gerektiriyorsa, mülkün kamulaştırılmasında dini açıdan sakınca yoktur.

“Zaruretler, yasak olan şeyleri, mübah kılar.”(Mecelle, madde 24)

“Allah size kolaylık diler, zorluk dilemez.” (Bakara suresi, 186. ayet)

Dinimize göre, iş ve meslek sahibi olmak, ailesinin rızkını temin etmek için çalışmak, ibadet özelliği taşır. Allah “alışverişi helâl, fâizi haram kılmıştır…” (Bakara suresi, 275. ayet) ayetiyle alışveriş helâl edilmiş; başka ayetlerle de tefecilik, karaborsacılık, tartıda hile yapmak gibi davranışlar yasaklanmıştır. Ticari ve ekonomik faaliyetler teşvik edilmiş, malın zenginler arasında dolaşıp durmaması istenmiştir. “Yiyiniz, içiniz, fakat israf etmeyiniz; çünkü Allah, israf edenleri sevmez.” (A’raf suresi, 31. ayet) ayetiyle de harcamalarda aşırıya gidilmesi ve israf edilmesi yasaklanmıştır. Canlı bir ekonomik hayat hedeflenmiş, zekât, sadaka, fitre ibadetleriyle de, muhtaç olanların ekonomik yönden biraz da olsa rahatlatılması amaçlanmıştır.